AKP-MHP ittifakı İstanbul’da politik karşılığını bulmakta oldukça zorlanıyor. İç Anadolu’da bu ittifakın etkisi hissedilebilir ancak İstanbul’da doğru, gerçekçi ve objektif bir çalışmayla tersi bir etki yaratması yüksek bir olasılıktır

Geçen hafta Türkiye seçmeninin yüzde 31,7’sini oluşturan İstanbul-Ankara-İzmir illerinin 24 Haziran 2018 tarihindeki seçimleri nasıl etkileyeceğini değerlendirmiştim. Bu iller içerisinde hiç şüphesiz ki İstanbul tek başına belirleyicidir. Seçmen kitlesinin yüzde 19,02’sini barındıran İstanbul, 98 milletvekiliyle, 10,5 milyonluk seçmen kitlesiyle dengeleri büyük ölçüde belirleme potansiyeline sahiptir.  Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “İstanbul’u kazanamazsak Türkiye genelinde kaybederiz” değerlendirmesi gerçekçidir.

İstanbul için 7 Haziran 2015 Genel Seçim sonuçlarını ve 16 Nisan 2018 Anayasa Referandum sonuçlarını baz alarak bir değerlendirme yapacağım.

7 Haziran Genel Seçimlerinde partilerin İstanbul’daki bölgelere göre oy dağılımı:

Partiler	1.Bölge	2. Bölge	3.Bölge	İstanbul Genel
AKP	40,57	42,75	39,67	40,91
CHP	32,02	27,66	28,12	29,42
HDP	10,57	12,33	14,52	12,43
MHP	10,54	11,25	11,49	11,07
Saadet Partisi(SP)	2,15	2,46	1,86	2,14

AKP’nin İstanbul ortalaması % 40,9, CHP’nin % 29,4, HDP’nin % 14,4, MHP’nin % 11 ve SP’nin ise 2,1 olarak gerçekleşmiş. AKP en yüksek oyu % 42,7 ile 2. bölgede, CHP en yüksek oyu % 32,0 ile 1. bölgede,  HDP en yüksek oyu %14,5 ile 3. bölgede, MHP %11,5 ile 3.bölgede ve SP ise % 2,5 ile 2. bölgede almış. Bu rakamlar ayrıca üzerinde duracağımız 16 Nisan 2017 Anayasa referandumu ile kıyaslandığında bize önemli bir fikir veriyor.

Bu değerlendirmeler yapılırken birkaç noktaya dikkat çekmek gerekir. Öncelikli olarak CHP ile HDP’nin oy oranın toplamı % 41,85 olup AKP’nin oyundan fazladır. Saadet Partisi ile bu oran % 44 civarındadır. MHP’nin durumu ise oldukça farklıdır. MHP’nin oy oranı % 11’dir. Ancak bu dönemde İYİ Parti henüz kurulmuş değildi. MHP’nin oy oranında ciddi bir düşüşün yaşandığı biliniyor.  AKP’nin de 7 Haziran 2015 tarihinden bu yana özellikle İstanbul’da ciddi olarak yıprandığı ve oy kaybına uğradığı görülüyor.

İstanbul’da Üç Partinin 7 Haziran Genel Seçimlerinin İlçelere göre Oy Oranları (%)

İstanbul İlçeler	AKP	CHP	HDP	MHP
Adalar	23,19	42,92	21,20	8,93
Arnavutköy	50,81	12,59	18,15	11,98
Ataşehir	37,45	36,73	10,40	9,8
Avcılar	33,66	37,36	12,49	10,86
Bağcılar	50,02	15,99	16,89	10,74
Bahçelievler	42,76	25,73	13,62	11,29
Bakırköy	19,81	51,16	12,34	11,05
Başakşehir	45,41	21,94	15,04	9,62
Bayrampaşa	45,60	27,80	5,01	14,88
Beşiktaş	15,25	58,67	13,21	8,79
Beykoz	46,14	28,28	6,10	12,02
Beylikdüzü	35,53	37,11	8,78	11,81
Beyoğlu	43,06	24,92	16,69	9,42
Büyükçekmece	37,89	36,83	7,77	11,97
Çatalca	33,03	43,44	3,34	15,26
Çekmeköy	44,43	27,56	11,02	10,77
Esenler	55,06	14,00	13,34	11,33
Esenyurt	36,84	25,62	22,61	9,88
Eyüp	41,22	31,80	8,95	11,8
Fatih	44,30	26,15	12,13	10,68
Gaziosmanpaşa	47,56	22,85	11,44	11,56
Güngören	45,95	22,95	12,53	11,67
Kadıköy	18,33	58,44	10,31	8,33
Kağıthane	45,92	24,32	9,77	13,27
Kartal	37,74	34,91	9,94	11,9
Küçükçekmece	35,62	30,57	13,79	13,8
Maltepe	34,22	40,89	8,74	10,45
Pendik	48,31	23,81	8,08	12,58
Sancaktepe	42,24	25,06	19,68	7,94
Sarıyer	35,03	38,42	8,97	11,9
Silivri	32,40	38,83	9,30	13,4
Sultanbeyli	56,99	7,78	20,77	7,7
Sultangazi	51,06	18,76	16,91	7,7
Şile	44,78	26,68	5,47	16,93
Şişli	24,18	45,56	16,08	9,56
Tuzla	43,15	25,73	11,03	13,36
Ümraniye	47,95	24,39	9,98	10,58
Üsküdar	41,85	31,91	8,15	10,91
Zeytinburnu	41,76	21,79	16,50	14,56

AKP’nin oylarını koruduğu ilçelerle CHP’nin oylarının yüksek olduğu ilçeler oldukça dikkat çekicidir. Yoksullaşmanın yoğun olduğu ilçelerde AKP’nin oy oranı yüksek görünürken, tersine Gayri Safi Milli Hasıla’nın yüksek olduğu bölgelerde CHP’nin oy oranları oldukça yüksek görünüyor. Örneğin AKP’nin oy potansiyelinin yüksek olduğu Bağcılar, Esenler, Sultanbeyli gibi ilçelere karşılık CHP’nin oy oranının yüksek olduğu Bakırköy, Beşiktaş, Şişli ve Kadıköy gibi ilçeler ön plana çıkıyor. Bu ilçelerin sosyo-kültürel ve sosyo-politik özellikleri birbirinden oldukça farklılık gösteriyor. Bu reel durum, özellikle muhalefetin seçim çalışmasında hangi ilçelere öncelik vermesi gerektiği bakımından önemli veriler sunuyor. Adaylar, bu gerçeği dikkate alarak İstanbul’da daha güçlü bir sonuç elde edebilmek için seçim faaliyetini nerelerde yoğunlaştırmaları gerektiğini bilmelidir.

HDP, bazı ilçelerde ikinci sırada bulunuyor ve CHP’den çok daha fazla oy almış, HDP’nin güçlü olduğu Esenyurt, Bağcılar, Sancaktepe, Beyoğlu, Arnavutköy gibi ilçelerde Kürt kökenli seçmen grubu oldukça yoğundur. Bir başka ifadeyle sosyal-politik-kültürel farklılık kendisini çok belirgin olarak hissettiriyor. Kürt gettollarının politik-kültürel refleksi ağırlıklı olarak HDP’de somutlaşıyor. İstanbul’da 4. parti konumunda olan MHP ise daha çok milliyetçi eğilimlerin yüksek olduğu bölgelerde etkili oluyor. Oy oranı düşük görünmesine rağmen Saadet Partisi, bu oranı artırmada ciddi bir potansiyele sahip görünüyor.

16 Nisan Referandumu’nda İstanbul

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Anayasa Değişikliği Referandumu, İstanbul’daki oy dengesini belirlemede bir ölçü olarak alınabilir. İstanbul’da 16 Nisan Referandumu’nda çıkan Evet ve Hayır sonuçları ile Evet ve Hayır tavrını benimseyen partiler toplamının yerel ve genel seçim sonuçları arasında bir benzerlik söz konusu olduğunu görmek mümkün.

İLÇELER	EVET %	HAYIR %		EVET %	HAYIR %
Adalar	26,3	73,7	Gaziosmanpaşa	56,9	43,1
Arnavutköy	66,7	33,3	Güngören	53,8	46,2
Ataşehir	42,6	57,4	Kadıköy	19,4	80,6
Avcılar	40,9	59,1	Kağıthane	54,1	45,9
Bağcılar	61,1	38,9	Kartal	43,5	56,5
Bahçelievler	50,3	49,7	Küçükçekmece	44,4	55,6
Bakırköy	22,3	77,7	Maltepe	38,4	61,6
Başakşehir	53,9	46,1	Pendik	57,2	42,8
Bayrampaşa	53,1	46,9	Sancaktepe	51,7	48,3
Beşiktaş	17,1	82,9	Sarıyer	40,9	59,1
Beykoz	53,1	46,9	Silivri	40,2	59,8
Beylikdüzü	41,1	58,9	Sultanbeyli	70,5	29,5
Beyoğlu	50,1	49,9	Sultangazi	61,4	38,6
Büyükçekmece	44,3	55,7	Şile	51,4	48,6
Çatalca	39,8	60,2	Şişli	28,2	71,8
Çekmeköy	52,4	47,6	Tuzla	50,7	49,3
Esenler	66,4	33,6	Ümraniye	55,2	44,8
Esenyurt	47,5	52,5	Üsküdar	46,7	53,3
Eyüp	48,5	51,5	Zeytinburnu	50,9	49,1
Fatih	51,4	48,6
TOPLAM	48,6	51,4

16 Nisan Referandumu sonuçları dikkate alındığında İstanbul’da ilçeler arasında açık bir saflaşmanın yaşandığını söylemek mümkündür. Aynı şekilde bazı ilçelerde ise sonucun partiler lehine veya aleyhine değişmesi mümkün olan bir dengenin oluştuğu görülüyor. Örneğin 16 Nisan Referandumunda %53-70 arasında ‘Evet’ oyunun çıktığı Ümraniye, Sultangazi, Sultanbeyli, Pendik, Kağıthane, Gaziosmanpaşa, Bağcılar, Arnavutköy, Güngören, Beykoz, Başakşehir gibi ilçelerde AKP’nin ciddi bir etkinliği var. Buna karşılık % 54 ile % 82 arasında ‘Hayır’ oyunun çıktığı Şişli, Silivri, Sarıyer, Maltepe, Kadıköy, Kartal, Çatalca, Büyükçekmece, Beşiktaş, Bakırköy, Avcılar, Ataşehir, Adalar gibi ilçelerde CHP’nin etki alanından bahsetmek mümkün.

Farklı sosyo-politik kesimlerin ‘Evet’ veya ‘Hayır’ oyu kullanması nedeniyle ortaya çıkan sonuç tek başına bir ölçü değildir. Ancak ortaya çıkan tabloya bakıldığında üçlü bir merkezin oluştuğu görülüyor.  AKP-MHP ittifakına karşı CHP-İYİ Parti-Saadet Partisi ve Demokrat Parti merkezli ikinci oluşum ve bunların dışında üçüncü yol olarak tanımlanan HDP.  Bu üçlü grubun seçim stratejisinin İstanbul merkezli olacağı açıktır. Hem parlamento hem de Cumhurbaşkanlığı seçiminde İstanbul sonucu belirleyecektir.

İstanbul’da ‘Hayır’ oyunun %51,4 çıkması İstanbul’un 24 Haziran 2018 seçimleri için önemli bir veri sunuyor. Saflaşmanın netleşmiş olması ve politik dengelerin giderek belirginleşmesi nedeniyle, muhalefetin İstanbul’da oy potansiyelini ciddi oranda arttıracağı görülüyor.

7 Haziran’dan 16 Nisan’a AKP-MHP’nin gerileyişi

7 Haziran 2015 Genel Seçimleriyle 16 Nisan 2017 Referandumu sonuçlarının ilçeler bazında birkaç ilçenin karşılaştırılması somut bir fikir verebilir. Özellikle AKP-MHP ortak oy oranlarını karşılaştırarak somut bir değerlendirme yapmamız mümkün. 7 Haziran 2015’te Arnavutköy’de AKP-MHP  toplam oyu yaklaşık % 72,8, 16 Nisan 2017’de ise Evet oyu % 66,7 olarak gerçekleşmiş. Yaklaşık oyarak % 6,2 oranında bir düşüş yaşanmış. Bahçelievler’de AKP-MHP toplam oyu % 55,0 civarında olup bu oran Anayasa referandumunda % 50 civarına gerilemiş. Aynı şekilde Sancaktepe’de AKP-MHP oy toplamı % 60,14 olup 16 Nisan 2018 tarihinde bu oran % 51,7’ye düşmüş. Referandum sürecinden bu yana AKP-MHP ittifakının hemen her ilçede oy kaybı devam ediyor.

İstanbul, Anadolu’nun aynasıdır

İstanbul aynı zamanda illerin ve bölgelerin sosyo-kültürel geleneğinin yaşandığı bir megapoldür. İstanbul, Anadolu’nun sosyolojik yansımasıdır. İstanbul’u tanımak bir bakıma Anadolu ve Mezopotamya’yı tanımaktır. İstanbul, çok kültürlü ve çok yönlü sosyal dinamikleri içerisinde barındıran bir metropoldür. Anadolu’nun sosyolojik yapısı ile mega-kent kültürünün buluştuğu İstanbul’u kazanmak fiilen Anadolu’yu kazanmaktır. İstanbul ile Anadolu arasındaki etkileşim tahminlerin ötesinde derin ve güçlüdür.

İstanbul’un karakteristiklerinden biri de Anadolu’da dar olan akrabalık ilişkilerinin çok daha geniş bir alanı kapsayan ‘hemşericilik’ olgusunun sosyal yaşamda etkili olmasıdır. Bu nedenle Sivaslılar, Rizeliler, Diyarbakırlılar şeklinde somutlaşan ‘hemşericilik’ giderek Karadenizliler, Güneydoğulular gibi bölgesel hemşericiliğe dönüşüyor. Şehir ve bölgesel örgütlenme modellerini oluşturan derneklerin özellikle İstanbul gibi metropollerde kimliklerini koruma kaygısı olarak ön plana çıkıyor. Zamanla politik ilişki ağlarına girmeye başlayan dernekler ve vakıflar gibi kurumsal yapıların birer baskı unsuru olmaya başladıkları görülüyor. Bu bakımdan İstanbul nüfus profilinin bölgesel oranlarını bilmenin ve buna uygun örgütlenme stratejileri oluşturmanın, başarı kazanma koşullarından biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bölgesel potansiyelin seçimlerde bir karşılığı olduğu gerçeğini unutmamak gerekir.

Anadolu’dan İstanbul’a yerleşen nüfus / Bölge ve İllere Göre

Karadeniz	İstanbul ’da ikamet eden nüfus	Doğu ve Güney Doğu	İstanbul ’da ikamet eden nüfus	İç Anadolu	İstanbul ’da ikamet eden nüfus
Kastamonu	553 bin 612	Malatya	398 bin 430	Sivas	741 bin 603
Ordu	511 bin 723	Erzurum	392 bin 132	Yozgat	141 bin 667
Giresun	487 bin 878	Erzincan	302 bin 20	Niğde	90 bin 869
Tokat	462 bin 852	Ardahan	241 bin 845	Nevşehir	89 bin 866
Samsun	422 bin 675	Kars	275 bin 719	Aksaray	47 bin 46
Trabzon	398 bin 689	Siirt	214 bin 33	Karaman	26 bin 234
Sinop	370 bin 806	Mardin	212 bin 681
Rize	298 bin 467	Bitlis	202 bin 247
Sakarya	136 bin 783	Diyarbakır	195 bin 555
Amasya	175 bin 793	Adıyaman	179 bin 873
Gümüşhane	138 bin 868	Van	179 bin 634
Zonguldak	122 bin 592	Ağrı	165 bin 950
Bayburt	115 bin 401	Elazığ	145 bin 77
Bartın	98 bin 56	Muş	140 bin 98
Karabük	95 bin 441	Bingöl	132 bin 1
Bolu	66 bin 212	Batman	128 bin 573
Düzce	48 bin 287	Şanlıurfa	117 bin 629
		Kahramanmaraş	99 bin 195
		Tunceli	85 bin 516
		Gaziantep	79 bin 821
		Kilis	37 bin 947
Toplam	5.407.338		3.924.418		1.137.285

Karadeniz, İç Anadolu ve Kürt illeri merkez olmaz üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden gelip İstanbul’a yerleşen nüfus yaklaşık 9,6 milyondur. Bu rakamlar sürekli olarak değişmekle birlikte İstanbul’un sosyo-kültürel yapısı bakımından bize bir fikir veriyor.

Bölgelerin nüfus yoğunluğu doğal olarak politik ilişkilerde ciddi bir toplumsal baskıya yol açmaktadır. Politik partiler, aday belirlerken, illerin ve bölgelerin nüfus durumunu, sosyal ilişkilerini hesaba katmak zorunda kalmaktadırlar. Göçün sosyolojik ve tarihsel nedenleri ciddi bir araştırmayı gerektirmekle birlikte Anadolu illerinden İstanbul’a 740 bin göçle en çok nüfus veren il Sivas’tır. 553 bin ile Kastamonu, 511 bin ile Ordu, 487 bin ile Giresun, 462 bin ile Tokat, 422 bin ile Samsun, 400 bin ile Trabzon, 398 bin ile Malatya, 392 bin ile Erzurum takip ediyor.

İstanbul’un önemli olduğu ve genel değişimin kapısı olacağı politikayla az çok yakın ilişkisi olanların bileceği bir durumdur. Farklı boyutlarda ortaya koyduğumuz veriler ve bakış açısı aynı zamanda İstanbul’un nasıl kazanılacağını gösteriyor.

AKP, İstanbul’da kaybederse, Türkiye’nin her ilinde kaybeder

Birincisi, AKP, örgütlerini ve kadrolarını motive edemiyor. Bütün yük esasen Erdoğan’ın kişisel sırtına binmiş görünüyor. Metal yorgunluğu ciddi oranda psikolojik çöküşe doğru evriliyor.

İkincisi, İstanbul’da rant ve rüşvet ilişkileri AKP Belediyelerini bütünüyle kontrol altına almış bulunuyor. Dikkatini kişisel zenginleşmeye veren elitleşmiş AKP yöneticileri önemli oranda halktan koptular.

Üçüncüsü, dünyanın pahalı şehirlerinden biri olan İstanbul ekonomik krizin en çok hissedildiği bir şehir konumundadır. Toplumun bütün katmanlarını etkisi altına almaya başlayan krizin İstanbul’daki yansıması çok daha ağır ve sancılı olacaktır.

Dördüncüsü, Topbaş’ın görevden alınmış olması AKP tabanını olumsuz yönde etkiledi. Özellikle yerel seçimlerde Topbaş’ın kişisel oy potansiyeli, AKP’nin genel oyundan 3-4 puan fazla çıkmıştır. Topbaş’ın zorla istifa ettirilmesinin, İstanbul’da bir karşılığı vardır ve bu seçim sonuçlarına yansıyacaktır.

Beşincisi, birçok ülkeden daha büyük olan İstanbul’un yapısal sorunlarının artarak devam etmesi, 16 yıldır iktidar olan AKP’nin çözüm üretmemesi, parti kitlesinin güvensizliğinden çok, kopuşa zemin hazırlıyor. Dahası kopuş süreci başladı.

Altıncısı, İstanbul’da toplumun bütün dinamikleriyle kalıcı ve verimli bir iletişim kurmak oldukça önemlidir. Kültürel ve sosyal farklılaşmayı dikkate alarak seçim çalışma modeli çıkartmak oldukça önemlidir. Bu nedenle seçim çalışmalarının merkezine, Esenyurt, Bağcılar, Esenler, Sancaktepe, Arnavutköy, Pendik, Sultangazi gibi ilçeler oturtulmalıdır.

Yedincisi, AKP-MHP ittifakı İstanbul’da politik karşılığını bulmakta oldukça zorlanıyor. İç Anadolu’da bu ittifakın etkisi hissedilebilir ancak İstanbul’da doğru, gerçekçi ve objektif bir çalışmayla tersi bir etki yaratması yüksek bir olasılıktır.

Sonuç

Diğer bölgeler ve özellikle büyükşehir statüsünde olan illerdeki çalışmalar oldukça önemlidir ve aksatılmamalıdır. Ancak seçimi kazanma stratejisi İstanbul üzerine kurulmalıdır. Muhalefet İstanbul’da yüzde 55 oy alabilirse, Türkiye’de kazanır.

[email protected]