Çocukların Dansı ya da halk arasında bilinen adıyla Barmaley Çeşmesi, Evzerikhin’in efsaneleşmiş fotoğrafı ile Stalingrad direnişinin dünya çapında önemli simgelerinden biri haline dönüştü. Evzerikhin’in bu fotoğrafıyla efsaneleşen çeşmenin görüntüleri, daha sonraları da şiddet, yıkım, vahşet, faşizmin kötülüğü ve direnişle özdeşleşerek birçok film ve sanat eserinde kullanıldı
2. Dünya Savaşı’nın en bilinen ve önemli cephesi Stalingrad, iki milyon kişinin ölümüne yol açan ve tek bir cephede meydana gelen en büyük insan kaybının olduğu savaşla tarihe geçmiştir.
Stalingrad Savaşı’ndan sonra Alman faşizminin yenilgisine kadar birçok önemli savaş ve cephe olmuştur ancak Stalingrad, Hitler ordularının yenilmezlik mitine indirilen ilk ve en büyük darbedir.
23 Ağustos 1942’de başlayıp 2 Şubat 1943’te Kızıl Ordu’nun zaferi ile biten kent savunmasında Dzerjinski Traktör Fabrikası, Kızıl Ekim Metal Fabrikası, Kızıl Barikat Makina Fabrikası, Demiryolu İstasyonu, Pavlov’un Evi ve Mamayev Kurgan tepesinde süren direnişler savaşın önemli simgelerini oluşturmuştur.
Muhteşem Stalingrad direnişinin sembol görüntüsü ise Barmaley Çeşmesi’nin fotoğrafıdır. 2. Dünya Savaşı’nın ikonik fotoğraflarından birine dönüşmüş olan, yanmış ve hasar görmüş çeşme heykelinin fotoğrafı, Sovyet gazeteci ve fotoğrafçı Emanuel Noevich Evzerikhin tarafından, Stalingrad’a Alman saldırısının başladığı 23 Ağustos 1942’de, Luftwaffe (Alman Hava Kuvvetleri) saldırısından sonra çekilmiş. Arka planda yanan Stalingrad tren istasyonu görünmektedir. Bombardımana rağmen ayakta hala dans eden çocuklar faşist orduların sonunu müjdeler gibidir.
Çocukların Dansı ya da halk arasında bilinen adıyla Barmaley Çeşmesi, Evzerikhin’in efsaneleşmiş fotoğrafı ile Stalingrad direnişinin dünya çapında önemli simgelerinden biri haline dönüştü.
Sovyet devlet haber ajansı TASS muhabiriyken askeri fotoğrafçı ihtiyacı nedeniyle cepheye çağrılan Evzerikhin’in bu fotoğrafıyla efsaneleşen çeşmenin görüntüleri, daha sonraları da şiddet, yıkım, vahşet, faşizmin kötülüğü ve direnişle özdeşleşerek birçok film ve sanat eserinde kullanıldı.
1930’larda Sovyet heykeltıraş Romuald Lodko tarafından Privokzalnaya Meydanı’na yapılan çeşme, bir timsah etrafında çember şeklinde el ele dans eden altı çocuk ve etraflarında, ağızlarından su fışkıran sekiz kurbağanın olduğu bir kompozisyona sahipti.
Heykelin orijinal ismi “Detskiy Khorovod”, yani Çocukların Dansı. Rus halk dansının en eski ve yaygın türlerinden biri olan “Horovod” (halay) serçe parmaklardan tutularak oynanıyor. Oyunun kökeni güneş tanrısı Yarily’e tapan Slav’ların pagan ritüellerinden geliyor.
Heykelin gayri resmi, halk arasındaki adı ise Barmaley Çeşmesi. Bu isim Kornei Chukovsky’nin “Barmaley” (1924) masalından geliyor. Çeşmenin mimarı olan Lodko, ilhamını bu masaldan alıyor. Benzer heykel ve havuzlar ülkenin başkaca kentlerine de yapılıyor. Lodko, Sovyetler Heykeltıraşlar Birliği Başkanlığı ve Sovyetler Ressam ve Heykeltıraşlar Moskova Bölge Birliği başkanlığı yapmış bir kişi olarak öne çıkıyor.
Chukovsky, ressam Mstislav Dobuzhinsky ile birlikte gezerken, St.Petesburg’taki Barmaleeva Caddesi’nin adının nereden geldiği üzerine tartışırlar. Chukovsky dilbilimsel açıklama getirmeye çalışsa da Dobuzhinsky’nin aklına yatmaz ve elindeki kağıda bir şeyler çizer ve “Barmaleeva işte bu” der. Çizdiği korkunç bir soyguncu karakteridir. Kötü adam Barmaley karakteri böyle doğar.
Chukovsky, Dobuzhinsky’nin tavsiyesi üzerine bir masal yazar; elbette onun çizimleriyle. Masalda timsah, iyiliksever veteriner Dr. Aybolit’in isteği üzerine yakalanan kötü adam Barmaley’i yutuyor. Tövbe eden haydut, daha sonra çocukların (Tanya ve Vanya) isteği üzerine serbest bırakılıyor.
(İlginç bir not: Lenin’in eşi ve dönemin Eğitim Halk Komiser (bakanlık) yardımcısı Nadezhda Krupskaya tarafından masalları “burjuva pisliği” olarak eleştirilen Chukovsky gözden düşüyor.)
Yönetmenliğini Jean-Jacques Annaud’un yaptığı Kapıdaki Düşman (Enemy At The Gates) filminde, Stalingrad savunması sırasında Sovyet keskin nişancı Vasili Zaitsev ile ordu gazetecisi Komiser Danilov’un karşılaştıkları yeri hatırlar mısınız? Kızıl Ordu’nun karşı saldırısı başarısızlığa uğramıştır. Vasili ve Danilov, yanmış yıkılmış cesetlerle dolu çeşmenin havuzunun içinde karşılaşırlar. Ve bütün bir direnişe moral veren Vasili efsanesi başlar.
Yönetmenliğini James McTeigue’nin yaptığı V for Vendetta filminde; V ile dedektif Finch’in buluştuğu sahnede, diktatörün egemenliğini sağlamak ve halk içinde terör yaratmak amacıyla yaydığı virüsün öldürdüğü St. Mary’s ilkokulunun çocukları anısına yapılmış anıt olarak karşımıza çıkıyor Çocukların Dansı heykeli.
Yönetmen Fedor Bondarchuk’un Stalingrad filmindeyse (2013) Stalingrad direnişinin önemli olaylarından çavuş Yakov Pavlov ve komutasındaki 23 askerin iki ay süren “Pavlov’un Evi” direnişinden esinlenilir ve bu evin baktığı meydanda karşımıza Çocukların Dansı heykeli çıkar. Filmin son sahnelerinde Alman tankları, çeşmenin yanına konuşlanarak direnişçilerin bulunduğu binayı bombalar.
Barmaley Çeşmesi başka bir filmde, Stanley Kubrick’in yönetmenliğini yaptığı Otomatik Portakal’da da (A Clockwork Orange-1971) yer alıyor. Üzerinde şiddet eğilimlerinden arındırma deneyi yapılan Alex’e izlettirilen, Evzerikhin’e ait ve arka planda yanan istasyon binasının olduğu kısa video görüntüsünde karşımıza çıkıyor.
Amerikalı dansçı ve kareograf Edith Segal, Evzerikhin’in çektiği fotoğrafı görür ve hazırladığı Sihirli Çeşme (The Magic Fountain) adlı 3 bölümlük dans kareografisini New York’ta bulunan ünlü konser salonu Carnegie Hall’de, 1943 yılında sergiler. Kareografinin birinci bölümü çeşmenin yapılışını, ikinci bölümü Alman saldırısında yıkılışını, üçüncü bölüm ise Sovyetler tarafından yeniden inşa edilişini anlatır. Edith Segal, dans performanslarını sosyal ve politik hedeflere ulaşmak için kullanan ilk aktivistlerden biriydi. Dansın işçi sınıfının mücadelesinde eğitim aracı olarak kullanılmasını savunuyordu. Segal aynı zamanda işçilerin kendilerini de performanslarının oyuncuları olarak kullandı. Segal, komünizm sempatizanı olduğu gerekçesiyle 1950’li yıllarda soruşturmaya uğradı.
Orijinal çeşme savaşta büyük hasar görmüş ve 1950’lerde kaldırılmış. 2013 yılında heykeltıraş Alexander Nikolaevich Burganov tarafından yeniden yapılmış ve kentin yeni adı olan Volgagrad Merkez Tren İstasyonu’na yerleştirilmiş. Stalingrad’a Alman saldırısının yıldönümü olan 23 Ağustos’ta, bir törenle Putin tarafından açılmış. Ancak Barmaley Çeşmesi, 70 yıl sonra yine bir vahşete tanıklık etti. Açılışından sadece birkaç ay sonra cihatçı teröristler tarafından bombalanan istasyon binasında çok sayıda insan ölmüş ve yaralanmıştı.
Çeşmenin bir diğer replikası ise baba-oğul, Pavel-İlya Mishanin tarafından yapılıp Gergartd Değirmeni (Stalingrad Muharebe Müzesi) yanına yerleştirildi.
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.
