ABD sistematik siyasal bozukluklar nedeniyle daha da beter hale gelmiş olan tam anlamıyla bir halk sağlığı krizinin ortasında yer alıyor. ABD’nin yeterli bir sağlık sistemine sahip olduğunu varsayan -yani kimsenin tedavi almadan [virüsten kaynaklı] ölmeyeceğini söyleyen- Imperial College’ın yaptığı çalışmaya göre ABD’de koronavirüs epidemisi nedeniyle 2 milyona kadar kişi hayatını kaybedebilecek. Fakat durum öyle değil. Beklenen ölümler çok daha yüksek. Takvimsel açıdan ABD deneyimi İtalya veya Vuhan’a benzer şekilde ilerleyebilir ve en kötü durum senaryosunda ölüm sayısına bir 11 milyon[1] daha eklenmesi gerekebilir.

Amacımız korku veya panik yaratmak değil, daha ziyade hükümetin verebileceği gerçekçi tepkilerin yaratabileceği farkı gösterebilmek. Piyasayı virüs test kitleri için sıkıştırmaya çalışan Donald Trump, eğer olacak olursa pek az bir miktarın kullanılmasının gerekeceği konusunda güvence veriyor. Gelenek olduğu üzere Demokratlar, “Hudson’daki Pravda”* dedikleri New York Times’ın belirttiğine göre, hileli bir şekilde ücretsiz izin yasasını geçirdi. Şimdiye kadarki resmi plan Wall Street ve havayollarını kurtarmak, ücret vergilerinden kesinti yapmak ve halka alışveriş fişleri vermek ve bunların hepsinin işe yaramasını ummaktır.

Washington’un pişkin piyasa yazarlarının bile yoktan bir çözüm yaratılamayacağını bildiği pandemi karşısında çözüm olarak uygun bir sağlık hizmeti sağlaması gerekirken, elimizde yalnızca “sosyal mesafe” kalmış durumda. Tabii bu alınan karantina önlemlerini eleştirmenin nazik bir yolu. Çin, Vuhan’daki ölüm oranlarını katı karantina önlemleri ve hızlı sağlık hizmeti yapılandırması ile 5’te 4 oranında düşürmeyi başardı. Bununla birlikte bulaşma oranlarının, karantina önlemlerinin gevşetilmesi ile arttığına dair haberler de geliyor.

Sağlık sistemi kapasitesinin herhangi bir zamanda aşılmaması için virüsün yayılmasını yavaşlatan ‘eğriyi yataylaştırma’** stratejisi, sağlık hizmetlerinde ihtiyaçla kapasiteyi denkleştirerek ABD’deki ölüm oranını azaltabilir. Fakat ekonomik teşvik yapısının gösterdiği şey, birkaç hafta evde Netflix izlenmesi ve daha sonra yarışa kalınan yerden devam edilmesidir. Bu düşük olasılıklı bir sonuçtur. Etkili tedbirlerin alınması durumunda salgının hafifletilmesi için on sekiz ay geçmesi bekleniyor ki bu da salgından sonra radikal olarak değiştirilmiş bir dünyanın ortaya çıkacağı anlamına gelir.

Wall Street’in, pandemileri hükümetin özel girişimleri kurtarma eylemleri yapmasını meşrulaştıran, öngörülemeyen ve beklenmedik olaylar olarak yani “kara kuğular”*** olarak görmesi, işdünyasında tarihin bir vesile olduğunu göstermekte. Buradan epidemilerin ve pandemilerin kısmi bir listesine ulaşabilirsiniz. O kadar yaygındırlar ki, işleyen bir toplum, onlar için plan yapmaktan başka bir şey yapmayan binlerce daimi kadroya sahip olacaktır. Ve onlar, işleyen bir toplumun işleyen bir sağlık sistemine sahip olmasının binlerce nedeninden biridir.

Wall Street’in neden çürümek üzere terk edilmesi gerektiğini anlamak için Ocak 1980’e dönüp mevcut boğa piyasasının**** öngörülebildiği zamana bakmak gerekir. S&P 500, bu finans kapitalizmi çağının başladığındaki normal değer seviyesine (CAPE P/E = 8,5) ulaşmak için 3’te 2 oranında düşmeli ve 2 bin 400’den 910’a gerilemeliydi. S&P 500’ün 910 seviyesinde olması bir krizi göstermez, yalnızca daha makul bir değer seviyesini işaret eder. Finansal kriz, bir dereceye kadar, Wall Street’in 2008’de karşı karşıya kaldığı aynı problemden, sistemik kaldıraçtan kaynaklanıyor.

Pandemi finansal sorunların yalnızca katalizörüdür, sebebi değildir. 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 vb.’de yapılan uyarılarda olduğu gibi Obama yönetiminin kurtarma paketleri zengini daha da zenginleştirmeye yaradı, “ekonomiyi kurtarma”ya değil. Yani, on yıl sonra yine buradayız ve yeni açıklanan kurtarma paketi, Federal Hükümet’in bir kez daha “ekonomiyi kurtarmak” için şirketleri ve zenginleri kurtarmak zorunda olduğunu söylüyor. “Ekonomi”nin başı gerçekten belada; ancak hisse senedi fiyatları düştüğü için değil, şirketlere ve zenginlere fayda sağlamak için yaratılan kırılganlık nedeniyle başı belada.

Daha geniş anlamda, engebeli bireyciliğin kendine hizmet eden mitolojisi sayesinde, kapitalizm sosyal ilişkileri şekillendirmek ve yeniden şekillendirmek için kullanılmıştır. Bu da onun seri kurtarma paketlerine olan bağımlılığını hem saçma hem de acıklı hale getirir. Bundan yüzyıllar önce iktidarın aristokratlardan gelişmekte olan ticari sınıfa geçmesinin büyük ve müdahaleci bir devlete gerek olmadan konsolidasyonu sağlayabileceği ve kendini idare edebileceği tahayyül edilmişti, fakat arkasındaki kapıyı kapatmak için hızlıca yeni bir aristokrasi oluşturmuştur. Geriye kalan, şimdi önümüzde duran, ayrıcalıklı, uzak ve kendi kendine işleyen bir oligarşidir.

Oligarşinin başka ulusları veya dünyayı yok etmeye çalışmadığı “normal zamanlarda”, kendi çıkarları için kötü yönetişim hükümetin sıradan çalışması haline gelir. Örneğin, ABD ordusu çılgınca fazla fonlanırken, sağlık sistemi insanların siyasal olarak kabul edilebilir bir hızda ölmesine izin verecek şekilde yapılandırıldı. “Normal olmayan” zamanlarda ise bir ayrıcalık hiyerarşisi iş başındadır. İlk olarak kurtarma paketleri ile zenginlerin zenginliği korunur. İkinci olarak şirketlerin felaketten kâr elde etme hakları güvence altına alınır. Son olarak insanlar siyasal olarak kabul edilebilir bir hızda ölüme terk edilir.

Bir pandemi, ardından açığa çıkan şu düşünceyi öne çıkarır: insanların hangi hızda ölmelerine izin verilecektir? ABD şu anda oligarkların zenginliğini sağlamak için kurtarma operasyonları ile çalışıyor ve kurumsal tekel felaketten kâr elde ediyor. Tezgahı devirmekle tehdit eden, siyasal olarak kabul edilemez bir hızla ölen insanlardır. Aydınlanmamış kişisel çıkar kurumu tehlike altındadır. Maaşların ödenmediği birkaç gün ve kira ödenmez. Kira ödenmezse, ev sahibi ipoteği ödeyemez. İpotek ödenmezse banka iflas eder.

“Dünya tarihinin en zengin ülkesi” birdenbire herhangi bir üçüncü dünya ülkesi gibi görünmeye başlar. Ücret ödemelerinden ödemelere kadar var olan toplumsal gaddarlık, bireysel hatadan sistemik bir hataya dönüşür. Zenginler için hazırlanan kurtarma paketleri, ilk elden onların ne kadar zengin olduklarını ortaya koyar. Ve şirket yöneticilerinin hasta ve ölmekte olan insanlar üzerinden gelir elde etme çabaları, yoksulu yoksullaştırarak, zengini daha da zengin yapan sınıf dinamiklerini gözler önüne serer. Zenginler için, giyotin mantığının getirdiği risk akla yatkın hale gelmeye başlar. Geriye kalanlarımız için var olan risk ise hasta ya da ölmekte olduğumuz düşüncesidir.

Koronavirüs pandemisi, hem pandemilerin insanlık tarihinde belirli aralıklarla görülmesi açısından öngörülebilirdi hem de toplumsal örgütlenmenin kapitalizm altında nasıl tahayyül edilebileceği noktasında yarattığı sorularla şaşırtıcıydı. Neoliberalizm, yönetimin olmadığı bir yönetişim, doğanın pazarlar biçiminde karar alma teorisidir. Pandemi konusunu doğanın insafına bırakmak kitlesel ölümlere karşı edilgen bir kabul anlamına gelir ki bu da işleyen bir sağlık sistemi yaratmayı reddeden neoliberalizm ile bağlantılıdır. Bireysel arzulara dayanan siyasal ekonomi, bir pandeminin sosyal doğasına karşıttır. Çevresel bozulmayla birlikte bu, kolektif intihar mantığını da üretir.

ABD’nin pandemiye verdiği resmi tepki, sadece piyasaların bu kadar çarpıcı bir şekilde başarısız olması anlamında olağanüstü olmuştur. Yavan, iki partili merkezi ideoloji işe yaramadı; çünkü kapitalizm toplumsal sorunları çözmez. Bunu yapmaya yönelmez dahi. Donald Trump’ın “Amerikan” şirketleri için piyasayı virüs test kitlerinde sıkıştırmaya yönelik giriştiği acınası çabanın basit izahı elimizde bu test kitlerinin olmadığıdır. Obama’nın sağlık politikası (Obamacare) bu kitlerden hiç ama hiç üretmedi. Ya geçici karantina uygulamalarının yaygınlaştırılması ve hüsnükuruntular sağlam bir çözüme dönüşecek ya da mevcut siyasal düzen sona erecek.

Cumhuriyetçilerin berbat ettiği şeyleri Demokratların düzelteceği beklentisi ile Demokratların 30 yıldır berbat ettiği şeyler baş başa gidiyor. Joe Biden, tüm yüreğiyle George W. Bush’un Irak’a karşı açtığı 4 trilyon dolarlık savaşı desteklemişti, fakat geçtiğimiz hafta ABD’nin işlevsel bir sağlık sistemine bütçe ayıramayacağını ileri sürdü. Bay Biden’ın seçilmiş makamdaki gerçek geçmişi Ronald Reagan’ın sağ kolu olarak seçilmesiyle başlamıştı. Yıllarını Sosyal Güvenlik ile Sağlık Sigortasında kesintiler yapmaya çalışmakla geçirdi. [Şirketlerin] Ödenemeyecek durumdaki borçlarının yükünü bankalardan yoksul halka yükleyen iflas yasasını destekledi. O, demokratların yönetim meselesini ciddi düşünmeleri halinde bir pandemide öne çıkarabilecekleri en kötü kişidir.

Kurtarma paketlerinin insanları gözetmekle ilgisi yok. Pandemiye karşı verilmesi gereken yanıt yıllar süren adanmış bir çabayı gerektirir, “ekonomiye” trilyonlarca dolar para hibe etmeyi ve en iyisini dilemeyi değil. Sosyal mesafelenme ve karantina, 18 aylık süreç boyunca on milyonlarca insanın gelir ve maddi ihtiyaçlar açısından desteklenmesini gerektirebilir.

Nancy Pelosi’nin halihazırda gerekli harcamalar için hükümet kaynaklarını ayırmakta ayak dirediği belirtiliyor. Eğer kendisini destekleyen şirketleri işçilere ücretli izin vermeleri için zorlasaydı bu çalışanların yararına bir şey olurdu fakat böyle bir şey yapmayacak.

Ekonomik krize hızlı düşüşün arkasındaki ekonomik kırılganlık doğanın bir ürünü değildir. Aksine, bu, oligarklar ve akademisyen ekonomistlerin emri üzerine iki partili siyasal bir düzen tarafından kasıtlı olarak yaratılmıştır. NAFTA, işçileri ekonomik açıdan güvencesiz hale getirmeyi amaçlıyordu. Refah “reform”u kapitalist istihdamın dışındaki hayatı dayanılmaz bir şekilde zayıflattı. Asgari ücret 40 yıldır geçindirebilecek bir ücret olmamıştı. Ve Sosyal Güvenlik ile Sağlık Sigortasını kesme planları ekonomik kırılganlığı artırmayı amaçlıyor. Aynı şekilde kemer sıkma politikaları, Amerikan siyasal ekonomisini zenginlerin kontrolünde tutmak için bir zor mekanizmasıdır.

İmal edilmiş sosyal kırılganlık ile neoliberal yönetişim birleşimi er ya da geç siyasal bir kopuşu beraberinde getirecektir. Donald Trump’ın seçilmesi bunun ilk adımıydı. Genişlemiş bir ekonomik kriz toplumsal dayanışmayı ya da derin bir çirkin siyasal tepkiyi ortaya çıkarabilir. Demokratların neoliberal programlarına tutunmayı tercih etmesi, Joe Biden’ın seçilmesi ile Donald Trump’ın ikinci dönemi arasında bir farkın olmadığını gösteriyor. Refleksif kemer sıkma politikalarına zaten pişmiş yaygın işsizliği ekleyin, faşist yükseliş için daha mükemmel bir formülü hayal etmek zor.

Böyle bir sonuç için kimin suçlanacağı sorusu, yanıtları kimin belirlediğine bağlıdır. Bu da meselenin hakikatle değil, güçle ilgili olduğunu gösterir. Bu pandemi sona erdiğinde, kimin suçlanacağı en önemsiz endişemiz olacaktır.

Dipnotlar:

[1] 330 milyon insan X %80 enfeksiyon oranı X %5 ölüm oranı = ABD’de 13,2 milyon ölüm; 330 milyon ABD’nin nüfusu, %80 Imperial College’a göre beklenen enfeksiyon oranı ve %5 İtalya ve Vuhan’da gerçekleşen ölüm oranı.

* Pravda, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ayaktayken Komünist Parti’nin resmi yayın organıydı. 1991’de SSCB’nin çökmesi ile birlikte gazete de kapatıldı fakat eski çalışanları tarafından aynı isimle yeniden kurularak yayın hayatına devam etti (ç.n.).

** “Eğrinin yataylaştırılması” stratejisi karantina veya sosyal mesafe önlemlerinin bir tamamlayıcısı olarak düşünülebilir. Temelinde mevcut sağlık sistemi kapasitesinin var olan ve olası hastaların tedavisinde yeterli olmayacağı tezi yatar. Bu tez üzerinden de hastalığın yayılmasının kısıtlanmasının, virüse karşı mevcut imkânlarla ve zamana yayılmış bir mücadele ile verilmesi gerektiğini ileri sürer (ç.n.).

*** “Kara kuğu”, tarih değiştiren anlamında bir simge olarak kullanılmaktadır (ç.n.)

**** “Boğa piyasası” borsa literatüründe yükselmekte olan piyasaları ifade etmek için kullanılan bir tabirdir (ç.n.).

[Counterpunch’taki  İngilizce orijinalinden Murat Kaplan tarafından Sendika.Org için çevrilmiştir]

href=”/2020/04/dosya-korona-analiz-ceviri-ozel-haber-582945/