Her şey Erdoğan’ın istediği gibi gelişirken ve Erdoğan doğru taktiklerle rakiplerini bölüp ve saflarını güçlendirirken, feci bir hataya imza attı. Aslında buna daha çok “evdeki hesabın çarşıya uymaması” demek daha doğru olur
İçinden geçtiğimiz süreçte, AKP ile MHP arasındaki ilişkilerin doğasının doğru bir şekilde ele alınması ve çözümlenmesi büyük önem arzetmektedir. Çünkü bu iki parti arasındaki ilişki potansiyel olarak, AKP ile Gülen Cemaati arasında yaşanan politik kırılmaya benzer bir kırılma barındırmaktadır. İşlerin o noktaya kadar varıp varmayacağını hiç kuşkusuz zaman gösterecektir. Ancak bu iki partinin benzer yönelimlerinden (totaliter bir sistemi savunmaları) farklı olarak, farklı bir stratejik yönelime sahip olmaları, onların arasına atılmış politik bir düğümdür ve bu düğümün şöyle ya da böyle çözülmesi zorunludur.
Bundan önceki makalede de belirttiğimiz gibi (Bkz. Erdoğan, Joe Biden ve manevra), MHP’nin dış politika vizyonu ile Trump’ın dış politika vizyonu çakışmaktaydı. Trump önceki ABD başkanları gibi, Erdoğan’ın hırslarına gem vurmak ve ona demokratikleşme baskısı yapmak yerine, Erdoğan’ın anti-demokratik yapısını kabul ederek, onu ABD politikasına angaje etme ve bu temelde ondan yararlanma politikasını devreye soktu. Bölgede Türkiye’nin yayılmacılığının önünü açarak, başta Rusya olmak üzere birçok devlet ile onu savaştırmak ve bu temelde İran rejiminin devrilmesi sırasında hem Türkiye’yi hareketsiz tutmak hem de Rusya’nın Türkiye ile savaşından dolayı İran’a yardıma gelemeyeceği hesabını güdüyordu.
Erdoğan’ın dolaylı stratejik tutum politikası, görünürde ABD politikasına angaje olarak ya da bu politika içerisine girmiş görünerek ABD başkanını uyutmaya dönüktür. Erdoğan iç muhalefetten dolayı zayıflayan MHP’ye el atarak ve Devlet Bahçeli’nin MHP genel başkanı kalmasını sağlayarak Trump yönetimine önemli bir mesaj yolluyordu. Çünkü MHP’nin AKP’nin yanına alınması demek, Türkiye’nin bölgesinde daha da yayılmacı bir politika izleyerek Rusya ile karşı karşıya gelineceğine dair ABD yönetiminde umutların AKP noktasında diri tutulmasına yönelikti. Erdoğan Devlet Bahçeli aracılığıyla Trump’ın, Trump aracılığıyla da Devlet Bahçeli’nin kafasını karıştırıyordu ve onlardaki beklentiyi diri tutuyordu. Hem Trump hem de Bahçeli, Erdoğan’ın söz vermiş olduğu gibi Türkiye’nin denge politikasını bırakmasını ve ABD ile stratejik bir ittifaka sürüklenmesini istiyorlardı. Erdoğan hem Trump hem de Devlet Bahçeli ile taktik bir şekilde yakınlaşarak, Libya’dan Azerbaycan’a kadar ve hatta Ukrayna’ya kadar olan geniş bir coğrafyada, Rusya’ya karşı yayı germeye ama Rusya ile de direk çatışmadan kaçınan çok ince bir politika izlemeye başladı. Yayın gerilmesi, Trump ile Bahçeli’nin oltaya takılıp sürüklenmesine, Rusya ile direk çatışmadan kaçınma ise, bu ikisinde Erdoğan’a karşı bir öfkeye neden oluyordu.
Erdoğan’ın MHP’ye taktik olarak yanaşmasının üç önemli nedeni vardı:
1-Erdoğan MHP gibi anti-Rus ve anti-İran çizgisine ve geleneksel olarak da ABD’ye yakın olan bir partiyi yanına alarak, Trump’a ABD politikaları çerçevesinde ilerlediği görünümü veriyordu.
2- Dış politikadaki bu manevrayı aynı anda kendi iç politikadaki hedefine yani başkanlık sistemine geçişe kanalize ediyordu. Başkanlık sistemine geçmek için Erdoğan’ın belirli bir süre için yaslanacağı bir koltuk değneğine ve fazladan bir oy deposuna ihtiyacı vardı. MHP’nin iç zayıflığından yararlanarak ve Trump ile geliştirmiş olduğu taktik ilişkiye dayanarak, Devlet Bahçeli’yi belirli bir süre için makaraya sarıp, belirli bir süre kendi politik emelleri için kullanıp ve zamanı gelince ıskartaya çıkarmak istiyordu.
3- MHP’nin başı boş bırakılması, milliyetçi-ülkücü cephenin bir blok olarak AKP’nin karşısına yani CHP’nin yanına gitmesine neden olabilirdi. Erdoğan MHP’ye el atarak bu partinin blok halinde karşısına geçmesine de engel oldu. Meral Akşener ve İYİ Parti deneyiminin de gösterdiği gibi, Meral Akşener’in MHP’nin başına geçmesi durumunda, bütün MHP blok halinde CHP’nin yanına geçecekti.
Her şey Erdoğan’ın istediği gibi gelişirken ve Erdoğan doğru taktiklerle rakiplerini bölüp ve saflarını güçlendirirken, feci bir hataya imza attı. Aslında buna daha çok “evdeki hesabın çarşıya uymaması” demek daha doğru olur. Bu hata parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçme ve seçilme tavanını yüzde elli artı bire çıkartmak olmuştur. Ama işler Erdoğan’ın istediği şekilde gelişmemiştir.
İşte işlerin bu ters gidişi, Devlet Bahçeli ve MHP’ye yaramış ve Erdoğan’ın sıkışmasına neden olmuştur. Joe Biden seçildiğinde daha doğrusu seçilmesi kesinleştiğinde Erdoğan yeni ABD yönetimi karşısında hemen gardını alarak ve diğer ABD başkanları karşısında yaptığı gibi dolaylı stratejik tutuma geçerek, Biden yönetimi ile görünürde taktik uyum aramaya başlamış ve bu temelde reform ve “yeni sayfa” söylemlerini devreye sokmuştur. Ama bundan önce yeni ABD yönetimi ile taktik uyuma geçiş politikasını damadı Berat Albayrak operasyonu ile yapmıştır.
Erdoğan’ın parti içerisinde özellikle dış politikada MHP gibi düşünen unsurları kısmi bastırması, MHP’nin dışında alternatifler aradığının da bir göstergesidir. Devlet Bahçeli Erdoğan’ın yapmak istediğini görmüş ve Erdoğan’ı açık bir pozisyona sürüklemek için farklı konular üzerinden (Çakıcı’nın Kılıçdaroğlu’nu tehdit etmesi ve Demirtaş ile HDP üzerinden) onu sıkıştırmaya başlamış ve Erdoğan’ın MHP ile ittifakının samimiyetini öğrenmek istemiştir.
Erdoğan, Biden dönemine hazırlık için manevra yaparak, MHP’yi bırakıp ve Batı’nın kabul edeceği daha liberal görünümlü ama kısmen de anlaşabileceği yeni bir koltuk değneği bulmak istemektedir, ki bu noktada hedefi İYİ Parti’dir. İYİ Parti’yi yanına alarak bir yandan Millet İttifakı’nı parçalamak istemekte, öte yandan da MHP ile köprüleri atmak istemektedir. İşte Devlet Bahçeli, Erdoğan’ın bu manevrasını boşa çıkarmak için ve Erdoğan’ın kendisinden önce Meral Akşener ile anlaşmasının önüne geçmek ve Erdoğan’ı tamamen köşeye sıkıştırmak için 2020’nin son haftasında Akşener’e “Evine Dön” çağrısı yapmıştır. Bahçeli’nin Akşener’e bu son çağrısı daha önceki çağrısından tamamen farklıdır. Bahçeli’nin Akşener’e ilk çağrısı, Cumhur İttifakı’na bir çağrıydı ama son çağrısı MHP ile bir ittifaka çağrı olup (bir tür milliyetçi cephe) ve bizzat Erdoğan’a karşı yönelmiştir.
Şimdi bütün mesele bundan sonra olayların nasıl bir yönde ilerleyeceğidir. Olayların tam olarak hangi yönde ilerleyeceğini kestirmek zordur ancak yukarıdaki analize dayanarak bazı olasılıkları belirtmek mümkündür.
Erdoğan’ın son dönemlerdeki reform ve AB ile yeni sayfa açma söylemi, Biden yönetiminin kendisine Obama dönemindeki gibi demokratikleşme baskısı yapacağı tahminine dayanmaktadır ve bu söylemlerle bir ön alma politikası uygulamaktadır. Amacı böyle bir demokratikleşme algısı ya da bu yönde ilerleyeceği algısı yaratarak ama pratikte hiçbir adım atmayarak, Biden ve AB’yi belirli bir süre makaraya sarmaktır. Hatta Erdoğan bunun için, Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala gibi “esirleri” bu algı için salabilir. Bütün bunlara ek olarak Türkiye’de KDP yanlısı ve AKP’ye yakın göstermelik bir Kürt partisi kurarak ve onu görünüşte muhatap alarak bu algıyı güçlendirebilir vs.
Şimdi tam bu noktada Biden yönetiminin Erdoğan karşısında alacağı tutuma geçelim. Biden ABD-AB stratejik ilişkilerinin bir gereği olarak Türkiye’ye AB’ye girme doğrultusunda bir demokratikleşme baskısı mı yapacak yoksa Trump’ın izlediği politikayı mı devam ettirecek? Yeni ABD yönetiminin tutumu, Erdoğan’ın Devlet Bahçeli ve MHP karşısındaki politikasının yönünü de belirleyecektir. Muhtemeldir ki, Biden ilk olarak geleneksel Demokrat Parti’nin politikası olan, Türkiye’nin demokratikleşmesi yönünde baskı uygulayabilir ve Erdoğan’ın bu yönde adım atması için yaptırımların dozunu yükselten bir politika uygulayabilir. Eğer Erdoğan, Obama döneminin bir retoriği olan bu Biden politikasının yeni ABD yönetiminin temel politikası olduğuna kanaat getirirse, MHP meselesini ABD karşısındaki taktik tutum politikasının malzemesi haline getirecektir. Bu temelde kendisinin aslında açılım yapmak istediğini ama MHP’nin buna yanaşmadığını ve bunun için zamana ihtiyacı olduğu bahanesini ileri sürecektir. Yeni ABD yönetiminin kısmi desteğini arkasına alacak olan Erdoğan, alttan alta Devlet Bahçeli ve MHP’nin defterini dürmeye başlayacaktır. Okura bir kez daha hatırlatıyorum ki, bu olasılıklardan sadece birisidir ve bir olasılıktan bahsetiyoruz.
Peki Erdoğan MHP’yi ve devlet içerisindeki milliyetçi kadroları nasıl tasfiye edecektir?
Bunun için fazla uzağa gitmeye gerek yoktur sadece Erdoğan’ın geçmişte belirli bir süre birlikte yol yürüdüğü politik yapılarla nasıl yaptığına bakmak yeterlidir. Yani Ergenekon komplosu sırasında Gülen Cemaati ve 15 Temmuz olaylarında da beraber hareket ettiği Kemalistlerle ilişkilerine. Erdoğan sürekli olarak, müttefikleriyle birlikte ortak düşmanlara karşı mücadele ederken ve onlarla birlikte ortak düşmanlara karşı komplolar kurarken, kendi müttefiklerine de komplo içinde komplo kuran bir taktik anlayışa sahiptir. MHP’ye de aynısını yapacağından kuşku yoktur.
Erdoğan’ın Devlet Bahçeli ile ilişkisini anlayabilmek için Erdoğan’ın tam olarak neyi hedeflediğini anlamak gerekir. Erdoğan bütün devleti Sünni-Ümmetçi kadrolarla yeniden inşaa etmek istemektedir. Ama bunu ise hemen birden yapamayacağı için zamana ihtiyacı vardır. Özellikle 2013’ten sonra Gülen Cemaati ile kopuştuktan sonra ve yine birçok hukuksal engeli de aştıktan sonra, devlet içerisine ülkücü-milliyetçi ve bir de kendisine yakın bütün tarikatların üyelerini salmaya başladı. Ülkücü-milliyetçi kadrolarla “yol arkadaşlığı” geçici bir olgu olup, asıl plan tarikatların tamamen devlete yerleşmesi ve devletin gelecekte bu tarikatlara dayanmasıdır. Bu tarikatların kadroları yetiştikçe, geçici olarak devlete alınan ülkücü-milliyetçi kadroların yerine geçeceklerdir. Bu politik perspektif dahi MHP ile kopuşmanın kaçınılmazlığını ortaya koymaktadır.
Erdoğan’ın amacı hem MHP’den hem de CHP’den aynı anda kurtulmaktır. Gelecek seçimleri kazanabilmesi Millet İttifakı’nı parçalamasına bağlıdır. Bu ittifakın ağırlık merkezi ise tek CHP değil ama CHP içerisinde Kemal Kılıçdaroğlu’dur. Çubuk’taki provakasyon ve Alaatin Çakıcı üzerinden Kılıçdaroğlu’nun tehdit edilmesinin amacı Kemal Kılıçdaroğlu’nun korkutulup CHP Genel Başkanlığı’nı bırakması ve parti içinde bu başkanlık koltuğu için bir mücadelenin baş göstererek, CHP’nin içten zayıflatılması ve de bu temelde hem oy kaybetmesinin sağlanması hem de İYİ Parti ile olan ittifakının çözülmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Yok eğer Kılıçdaroğlu Genel Başkanlık’tan çekilmez ise, o zaman Alaatin Çakıcı üzerinden bir “kötülük” ile bu sağlanabilir. Ama aynı anda bu eylemin sonuçları (ister Çakıcı bu eylemi yapsın isterse de yapmasın) ile Çakıcı’yı ilişkilendirmek ve onun üzerinden Devlet Bahçeli’yi bu eylem ile ilişkilendirip Devlet Bahçeli ve MHP’nin önemli kadrolarını siyaseten tasfiye etmek hiç de yabana atılacak bir ihtimal değildir. Alaatin Çakıcı kamuoyu önünde Kılıçdaroğlu’nu tehdit ederek ve Bahçeli’nin bastırmasıyla dışarıya çıkarak hem MHP ile ilişkilenmiş durumdadır hem de olası bir Kılıçdaroğlu suikast ile ilişkilenmiş durumdadır. Kılıçdaroğlu’na yapılacak bir “kötülük” otomatik olarak onun sırtına kalacaktır. İster böyle bir eylemin emrini versin isterse de vermesin, Alaatin Çakıcı mayın tarlasına salınmış koyun gibidir.
İYİ Parti’nin hem sağı hem de solu boşaltıldıktan sonra, MHP tabanını Meral Akşener etrafında toplayıp AKP ile bir koalisyonun kurulması mümkündür. Meral Akşener bu rolü oynamadığı takdirde, bu rol için her zaman biri bulunabilir. CHP ile MHP’yi kafa kafaya vuruşturup ve her ikisi de zayıflatıldığında, HDP üzerinde devlet baskısı da maksimuma çıkarıldığı zaman ve PKK’ye Kandil’de de bir darbe vurulduğu zaman Erdoğan için seçimler cebe indirilmiş olur.
Şimdi tekrar ABD yönetimine geri dönelim ve ABD yönetimindeki başka bir olasılığı ele alarak Türk iç politikasındaki etkilerini incelemeye çalışalım.
Biden yönetimi pragmatik davranarak, Obama dönemindeki politikayı bir kenara bırakarak Erdoğan karşısında farklı bir politika uygulayabilir. Erdoğan’ın Türkiye’de elde etmiş olduğu gücü göz önünde bulundurarak ve Türkiye’nin hemen demokratikleşemeyeceğini düşünerek, Erdoğan’dan var olan durumuyla yararlanmak isteyebilir yani Trump’ın yaptığı gibi. Biden Trump’ın Erdoğan politikasını devralarak uygulayabilir. Bu politika ABD’de Demokratlar ile Cumhuriyetçilerin ortak ya da “karma politikası” olur. Bu politikada Biden yönetimi MHP’nin tasfiyesine izin vermez ve Erdoğan’ın muhalefet üzerinde her baskı kurması durumunda Erdoğan’a ve Türkiye’ye karşı yaptırımların dozunu dereceli olarak yükselterek dayanılmaz bir duruma sokmaya çalışır. Erdoğan ekonomik, politik ve diplomatik olarak ABD-AB ekseninde baskı altına alınır, içeride muhalefet seçimleri kazanarak ve Erdoğan’ın direnmesi durumunda yaygın gösteriler yaparak Erdoğan tamamen köşeye sıkıştırılmaya çalışılır. Bu noktada Devlet Bahçeli’nin daha uyanık olması ve Erdoğan’ı boşa düşürmesi gerekir. Aksi takdirde bu son olasılıkta sonuç alınması zordur.
İster ABD yönetimi MHP’yi desteklesin isterse desteklemesin, Erdoğan her halükârda Devlet Bahçeli ve MHP’ye büyük darbe vuracaktır. Bu durum bizzat AKP’nin ideolojik kodlarından kaynaklanmaktadır. ABD’deki hükümet değişikliği sadece Erdoğan’ın MHP darbesinin zamanı üzerinde etkide bulunmaktadır. Şayet Trump ikinci defa kazanmış olsaydı, muhtemelen Erdoğan MHP’ye darbeyi öne çekmeyerek, Trump’ın Başkanlığı’nın son dönemlerine yerleştirecekti; Gülen Cemaati’ne Obama döneminde 2016’da yaptığı gibi. ABD seçim dönemine girerken ve belirsizlik oluştuğu zaman darbenin vurulması en mantıklı olanıdır. Ancak ABD’de Biden’ın seçilmesi MHP’ye olan darbeyi öne çekmiş gibi gözükmektedir.
Şayet Erdoğan MHP ve ülkücüleri devlet içerisinde bastıramaz, Millet İttifakı’nı da dağıtamaz ve de seçimleri de kaybederse, dış ve iç baskılar sonucunda bir pat durumu ortaya çıkabilir ve bu durum iki şekilde çözülebilir: ya Erdoğan açık diktatörlüğe geçerek daha çok Rus ve Çin eksenine yaklaşır ya da Erdoğan MHP ile ortak bir “açık diktatörlük” için anlaşarak ve ABD ile tam bir stratejik ittifaka sürüklenerek Rusya ile açık bir savaşa sürüklenir. Rusya ile savaş içeride iktidarda kalmanın bir bedeli olur.
CHP’nin bu koşular içerisinde iktidar olması tek zor değil ama hemen hemen imkansızdır. Bunun en büyük nedeni devletin bütün kurumlarının büyük oranda AKP’nin eline geçmiş oluşudur. Mevlüt Çavuşoğlu çok açık ve CHP’nin anlayacağı şekilde, CHP seçimleri kazansa da iktidarın ya da hükümetin kendilerine verilmeyeceğini çok açık bir şekilde belirtmiştir. Anlaşılan CHP’nin gözlerini açması ve bazı şeyleri anlayabilmesi için çok büyük bir darbe yemesi gerekmektedir.
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.