Marx’ın henüz yayımlanmamış metinlerinin basılması ve dağıtıma girmesiyle beraber, verimli bir tartışma sürecinin başlayacağı ve böylece birçok yeni metnin Marksist düşünceye kazandırılacağı daha şimdiden ifade edilebilir

Marx’ın çalışmalarına ilişkin hermeneutik didişmelerin birkaç yıl içinde daha da yoğunlaşacağı öngörülebilir. Marx’ın arşivlerde bekleyen, kimi uzmanlara açık, ama henüz yayımlanmamış birçok metninin elden geçirilmeye başlandığı ve bir süre sonra toplu eserlere dâhil edileceği ilgili projede yer alan isimler tarafından açıklanmıştı.[i] Bu açıklamaya bağlı olarak, yalnızca Marx’ın toplu eserlerinin 2020 yılının ardından 114 cilde ulaşacağı düşünülmektedir. Daha sonraki zamanlarda ise bu rakamın Engels’in metinlerinin de dâhil edilmesiyle 164 cildi aşacağı beklenmektedir. Böylesi büyük ölçüde bir katkıdan bahsedilmesi, söz konusu metinlere ilişkin elbette önemli bir merak uyandırmıştır. Her ne kadar söz konusu metinlerin Marx’a dair yorumlarda, örneğin bir Grundrisse kadar kapsamlı değişikliklere neden olmaları beklenmese de, özellikle doğa ve çevre bağlantıları, kadın ve cinsiyet ilişkileri gibi kimi tartışmalar için önemli içerikler sunacakları düşünülmektedir.

Metinlerin içerdikleri konuların büyük kısmı bilinmektedir.[ii] Metinler arasında, dünya tarihine ve çeşitli toplumlara ilişkin kapsamlı alıntılar, notlar, parçalar ve oldukça ayrıntılı bir genel kronoloji[iii]; Roma, Rusya, Birleşik Devletler gibi birçok bölgeden tarım başlığı altında alıntılar ve notlar; kadın ve cinsiyet ilişkileri üstüne notlar ve parçalar; Kapital’in basılmış olan ciltlerine eklenmemiş parçalar; doğa bilimleri konusunda alıntılar, notlar ve çalışma parçaları; daha önce yayımlanmış olanların dışında, aritmetik, cebir, analiz, istatistik ve geometri üstüne çok sayıda matematik el yazmaları; diferansiyel rant, dolaşım süreci, artı-değer oranlamaları, kâr oranı hesaplamaları ve kriz değerlendirmelerine ilişkin sayısal çalışmalar bulunmaktadır. Bunlara ek olarak kapsamlı teknoloji defterlerinden de bahsedilebilir. Bahsi geçen defterler içerisinde, antik dönemden Marx’ın yaşadığı döneme kadar değirmenin tarihi; dokuma tezgahının gelişme aşamaları; bilhassa kağıt üretimi ve makine üretimi konularında, otomatik üretim ve makine sistemi sorunları; basit aletlerin makinelere ve makinelerin otomatik sistemlere dönüşüm süreçleri; üretimin rasyonalizasyonu, teknolojinin üretim ilişkileri ve tüm toplumsal ilişkilere yönelik etkisi ve bu etkiye bağlı değişiklikler; emek ve bilim, kır ve kent ilişkileri… gibi konulara dair kapsamlı notlar ve parçalar bulunduğu ifade edilmiştir. Bütün bunlara Marx’ın o güne kadar okuduğu kitapların bir kısmına ilişkin aldığı notlar ve çıkardığı alıntılar da eklenebilir.[iv]

Bu çalışmaların küçük bir kısmı çeşitli yazarların metinlerinde kullanılmak suretiyle şimdiden okura ulaştırılmıştır. Bu metinlerin başlıcaları arasında Amy E. Wendling’in Marx’ın teknoloji hakkındaki defterlerini yansıtan Karl Marx on Technology and Alienation[v]; Heather A. Brown’un kadın ve cinsiyet ilişkilerini konu ettiği, Dipnot Yayınları tarafından Gamze Rastgeldi’nin çevirisiyle Türkçe’ye de kazandırılmış olan Marx’ta Toplumsal Cinsiyet ve Aile[vi]; John Bellamy Foster, Peter Burkett ve Kohei Saito’nun çeşitli kitap ve makaleleri dâhilinde kullandıkları notlar ve parçalar bulunmaktadır.

Marx’ın henüz yayımlanmamış metinlerinin basılması ve dağıtıma girmesiyle beraber, verimli bir tartışma sürecinin başlayacağı ve böylece birçok yeni metnin Marksist düşünceye kazandırılacağı daha şimdiden ifade edilebilir.

 

Dipnot:

[i] Bu çalışmaya dair ayrıntılı bilgi için bkz.

https://socialhistory.org/en/projects/marx-engels-gesamtausgabe

[ii] Bu konuda ayrıntılı bir çalışma için bkz. Kevin Anderson, “Uncovering Marx’s Yet Unpublished Writings”, Critique: Journal of Socialist Theory, 29:1, 179-187.

https://www.kevin-anderson.com/wp-content/uploads/docs/anderson-article-uncovering-marx.pdf

[iii] Bu çalışmalara bir örnek olarak, daha önce yayınlanmış Notes on Indian History’e bakılabilir. Bkz. Karl Marx, Notes on Indian History (664-1858), Moscow: Foreign Languages Publishing House, 1947.

https://archive.org/details/notesonindianhis00marxuoft

[iv] Bu kitapların kimileri için bkz. E. Colman “Short Communication on the Unpublished Writings of Karl Marx Dealing With Mathematics, The Natural Sciences and Technology and the History of these Subjects”, Marxists.org.

https://www.marxists.org/subject/science/essays/colman.htm

[v] Amy E. Wendling, Karl Marx on Technology and Alienation, London: Palgrave Macmillan, 2009.

[vi] Heather A. Brown, Marx on the Gender and Family: A Critical Study, London: Haymarket Books, 2013; Heather A. Brown, Marx’ta Toplumsal Cinsiyet ve Aile, çev. Gamze Rastgeldi, Ankara: Dipnot Yayınları, 2016.