Araştırmacılar, turunçgillerin karmaşık akrabalık ilişkilerini çözmek için 362.748 ayrı tekil nükleotit polimorfizmlerini (çok biçimlilik, SNP) inceledi. Bu detaylı inceleme sonucunda, tüm turunçgillerin tek bir ortak atadan evrimleştiği, yani monofiletik bir grup oldukları doğrulandı

Yeryüzündeki en yaygın tarımsal meyve ürünlerinden olan turunçgillerin (Citrus cinsi bitkilerin) evrimsel kökenleri ve türlerin birbiriyle ilişkisi henüz tam olarak aydınlatılmış değildi. Bu, Nature dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmayla değişti. 58 farklı turunçgilin ve turunçgil olmayan 2 türün genomu üzerinde yapılan çalışma, türlerin ortak atasının günümüzden yaklaşık 8 milyon yıl önce, Çin’in Yunnan bölgesinde, Himalayalar’ın eteklerinde yaşadığını, sonrasında Avustralya ve Asya’nın geri kalanına yayıldığını ortaya koydu. Böylece bu bitkilerin Avustralya’da evrimleşip, sonradan Asya’ya geldiklerine yönelik hipotez de çürütülmüş oldu.

Citrus cinsi turunçgiller ile onların en yakın akrabaları olan Fortunella, Poncirus, Eremocitrus ve Microcitrus gibi cinsler, kapalı tohumlular alt ailelerinden olan Aurantioideae’ye dahildirler. Günlük yaşantılarımızda sıklıkla tükettiğimiz bu bitkiler, Pakistan’ın batısından Çin’e kadar; Doğu Hindistan’dan Yeni Gine, kuzeydoğu Avustralya, Melanezya ve batı Polinezya Adaları’na kadar yayılan mason bölgesinde yetişirler.

Bu bitkilerin evrimsel geçmişleri ve Dünya’ya nasıl yayıldıkları bugüne kadar çözülebilmiş değildi; çünkü yapay seçilim yoluyla evrimleştirilmiş olan bu bitkilerin genomik yapısı ve özellikleri yeterince iyi çalışılmamıştı. Dahası, kullanılan kültürleme yöntemleri dolayısıyla eşeysiz yollarla (apomitik yöntemlerle) üreme sağlandığı için, bu canlıların akrabalık ilişkileri de belirsizliklerle doluydu. Dolayısıyla literatürde, birbiriyle çelişkili sonuçlar veren evrimsel analizler bulmak mümkündür. Araştırmacılar, bu muğlaklığa bir son vermeye karar verdiler.

Geniş ve uluslararası bir araştırma ekibinin yaptığı çalışmada, turunçgillerin kökenleri filogenetik ve biyocoğrafya yöntemleri kullanılarak Asya’ya kadar takip edildi. Araştırmacılar, Asya’dan hızla yayılan türlerin ilk olarak Avustralya limongillerine evrimleştiğini gösterdi. Bu evrimin kökenleri günümüzden 4 milyon yıl kadar öncesine, Pliyosen Çağ’a gidiyor. Uzmanlar, türün kültür bitkisi olarak yapay seçilim yoluyla evrimini de incelediler. Bunun sonucunda, özellikle mandalina ve tatlı portakalların çok yakın akraba oldukları ve bir arada evrimleştikleri görüldü. Bu evrimsel sürece pomelo (şadok) bitkisinin de sıklıkla karıştığ ortaya kondu. Pomelo genlerinin, mandalina gibi yaygın meyvelerin tadına ve yenilebilirliğine büyük katkılar yaptığı görüldü.

Araştırma sonuçlarına göre envai türdeki turunçgillerin kökeninde 10 adet bitki yatıyor. Bunlardan üç tanesi sitronlar (C. medica), mandalina (C. reticulate) ve pumelo (C. maxima). Limon, portakal ve greyfurt gibi daha aşina olduğumuz bitkiler, bu üç türün birbiriyle farklı miktarlarda karıştırılmasıyla evrimleştirilmiş türler. Yani araştırma, yaygın bir kanı olan mandalinanın portakaldan evrimleştiği fikrini yanlışlıyor. Portakal, mandalinadan evrimleşmiş bir meyve olarak karşımıza çıkıyor.

Araştırmacılar, turunçgillerin karmaşık akrabalık ilişkilerini çözmek için 362.748 ayrı tekil nükleotit polimorfizmlerini (çok biçimlilik, SNP) inceledi. Bu detaylı inceleme sonucunda, tüm turunçgillerin tek bir ortak atadan evrimleştiği, yani monofiletik bir grup oldukları doğrulandı.

Araştırmanın ilginç sonuçlarından birisi de, daha önceden ayrı cinsler olarak görülen kamkat (Fortunella), çöl limonu (Eremocitrus) ve Microcitrus gibi cinslerin tek bir cins altında toplanması gerektiğini göstermesi oldu. Böylece turunçgillerin sınıflandırılmasında kullanılan meşhur Swingle Taksonomisi de darbe almış oldu. Buna karşılık, Japon Portakalı veya Uçan Ejder olarak bilinen Poncirus cinsinin, daha önceden de tespit edildiği gibi, genomik olarak da Citrus cinsinden tamamen bağımsız bir kuzen cins olduğu gösterildi.

Kaynak: Nature

Görsel: Epicurious