Bu Güvenlik Rehberi, son zamanlardaki mevcut risk ve tehdit analizleri üzerine yazıldı ve güncel savaş operasyonlarını haberleştiren Irak medyasının tüm kesimleri tarafından değerlendirilebilir
Bu fotoğraf Musul operasyonunun ilk günlerinde Başika’daki Sendika.Org muhabiri tarafından çekildi.
Giriş: Gazetecilerin şu anda Musul’daki operasyon sırasında yaşadıkları yüksek riskli koşullar nedeniyle, IFJ, gazetecilerin Musul’da ve çevresinde haber toplama sırasında karşılaştıkları riskleri en aza indiren ve tehditlerle başa çıkmalarını sağlayan en iyi pratikleri ve yöntemleri içeren bu rehberi hazırladı.
Bu Güvenlik Rehberi, son zamanlardaki mevcut risk ve tehdit analizleri üzerine yazıldı ve güncel savaş operasyonlarını haberleştiren Irak medyasının tüm kesimleri tarafından değerlendirilebilir. Eğitim materyali yakın zamandaki savaş operasyonları sırasında yaşanan olaylara ve vukuatlara dayanmaktadır ancak çatışma değiştikçe yeni tehditler gelişebilir. Şimdiden iki Iraklı gazeteci bu yüksek riskli istikrarsız ortamda görev yaparken hafif silahlı saldırı sonucu (keskin nişancı ateşiyle) hayatlarını kaybetti.
10 günlük savaş operasyonundan sonra Irak ordusu ve Kürt güçleri şimdi (Musul’a) gittikçe yaklaşıyor ve Musul çevresinde fanatik asimetrik taktikler ve direnişle karşılaşıyor. Direniş güçleri gerilla taktikleri kullanıyor ve zeminde faaliyet gösteren konvansiyonel güçlerle tam cepheden bir temastan kaçınıyorlar. Ayrıca muharip birlikleri çekmek için bu hafta Kerkük’te meydana geldiği gibi şaşırtmaca taktikleri ve uyuyan hücreleri kullanıyorlar. Bu, bu saldırıların sonuncusu olmayacak, bu nedenle Musul’a giden yol güzergâhlarında ve onu çevreleyen kasabalar ve şehirlerde tedbir almak öncelikli olmalıdır. Bu taktik türü asimetrik güçler geri çekildiğinde veya bir konumu büyük konvansiyonel güçlere karşı savunduklarında yaygın olarak kullanılır.
IŞİD Tarafından Musul’da Kullanılan Asimetrik Taktikler
- Hafif silahlı saldırılar
- Cephe hattındaki intihar yeleği giymiş savaşçıları da içeren pusu taktikleri
- Ağır silahlı saldırılar
- Araba ve kamyon intihar bombacısı filoları
- Masum sivillerin ayrım gözetilmeden öldürülmeleri
- Canlı intihar bombaları
- Uyuyan hücre saldırıları
- Silahlı saldırgan vakaları
- El yapımı patlayıcılar ve kara mayını saldırıları
- İnsansız hava aracı saldırıları (sivil İHA’lardan ilerleyen askeri birliklere ve sabit konumlara el yapımı patlayıcılar atılması)
- Zehirli kimyasallar açığa çıkarmak için tesisleri ateşe verme
- Olası kimyasal savaş saldırıları (Klor ve Hardal Gazı)
- Hafif silahlı pusuya yatma taktikleri kullanarak tünel açılmış konumlardan saldırma. İlerleyen askeri güçler tünelde gedik açtığında, kaçan karşı grubun tüm tünellerde kurdukları bubi tuzakları. Girmeden önce temizlendiklerinden emin olun.
- Bireysel ve kitlesel insan kaçırma
- Patlayıcı maddeler, bubi tuzakları ve aydınlatma yağından yangınlar ile ilerleyen birliğin hareketini yavaşlatma
- İnsan kalkanları kullanma
- Şaşırtma saldırıları
Konvansiyonel Askeri Operasyonlar
- Hafif silah ateşi
- Ağır silah ateşi (havan topu ve top)
- Tanklar ve zırhlı araçlar
- Kablo güdümlü füze
- Çok namlulu roketatar sistemi
- Hava saldırısı
- Cephede savaşan piyadeler ve silahlı operasyonel taktiklerle destekleme
Cephedeki Askeri Operasyonları Takip Ederken Operasyon Medyası Görev Planlaması
- Planlama çatışma bölgelerinden haber toplamanın en önemli parçasıdır.
- Mevziye geçmeden önce, görevi başarmayı garantiye almak, riski en aza indirmek ve kontrolü sürdürmek için detaylı ön planlama yapılmalı.
- Planlama, olayları öngörmenizi, tehdit ve risklere karşı önlem almanızı sağlar.
- Bu, tepki süresini azaltıp ileriye dönük planlarınızı hızlıca uygulamanız için olanak sağlar.
- İki tarafın da kullandığı taktikleri bilin.
- Eğer yaralanırsanız tıbbi tedavi alabileceğiniz yerleri bilin. (Yerel hastaneler ve askeri yardım merkezleri)
- Haber merkezinizin sizin konumunuzu ve anlık durumunuzu bildiğinden emin olduğunuz bir iletişim planınız olsun.
- Farklı bölgelerden haber toplamak için bir plan yapın.
- Konvansiyonel güçlerle birlikteyken vakayla (saldırı) ilgili çarpışmaların neler olacağı ve özellikle askeri araçla yolculuk ediyorken harekatın nasıl olacağı hakkında sorular sorun.
- Cephede operasyonların civarlarında araç içindeyseniz her zaman koruyucu ekipmanlarınızı giyin ve koruyucu başlığınızı takın.
- Güvenli sığınakları ve kaçış yollarını bilin.
- Çatışma hattında büyük fotoğraf makinaları ve tripodlar kullanmayın. Hızlı hareket etmek ya da sürünmek zorunda kalırsanız büyük ekipmanların taşıması zor olur ve silahlı sistemler için uzak mesafeden belirgin olursunuz. Küçük fotoğraf makinaları ve monopodlar kullanın.
- Hiçbir koşul altında elinize silah almayın. Eğer alırsanız gazeteci olarak tarafsızlığınızı kaybedersiniz ve bir savaşçı muamelesi görürsünüz.
- Askeri operasyon esnasında izlemeniz gereken en iyi politika: her zaman ön gören olun, tepki veren olmayın.
Çatışma Analizi
Çatışma bölgelerinde haber toplamanın sonuçları nelerdir?
- Haber topladığınız bölgede konvansiyonel veya asimetrik taktikler kullanılıyor mu?
- İlgili aktörlerin analizleri
- Bu aktörlerin kapasiteleri ve yetenekleri nelerdir?
- Çatışmanın uzamasını sağlayan faktörler nelerdir?
- Kişisel güvenliğinizi hangi faktörler etkileyebilir?
- Askeri güçlerle hareket etme ve buna bağlı tehlikeler
Önemli Kişisel Ekipmanlar
- Giysi: Çevreye uygun giysiler giyinin.
- Ayakkabı: Ayağınızı iyice oturan, rahat, suya dayanıklı botlar. Botların yere sağlam basmasıyla birlikte ayak bileği destekli ve esnek olması bulunacağınız tüm ortamlar için önemli.
- Kişisel koruyucu ekipman
- Seyir hali için ekipman
- Kişisel ilkyardım kiti
- İletişim ekipmanı
- Fotoğraf makinası ve kayıt cihazı (fotoğraf ekipmanı seçimi için akıllıca düşünün)
- Yiyecek ve içecek
- Uyku ekipmanı
- Basın kartı
- Fotoğraf ve video çekmek için yetkililerden izin belgesi
“Askeri Malzeme: Askeri kıyafetler giymeyin ya da çanta gibi askeri ekipmanlar taşımayın aksi halde savaşçı sanılabilirsiniz.”
Balistik Koruma
- Savaş Zırhı: dördüncü seviye balistik koruma plakalarına ihtiyaç var.
- Balistik kask
- Balistik gözlük
Kimyasal Korunma Ekipmanları
- Gaz maskesi
- Kimyasal korunma elbisesi
- Kimyasal zehirlenmeye karşı endüstriyel koruyucu maske edinin.
Hafif Silah Saldırısı: Kullanılan silahlar ve silahların yapabilecekleri hakkında bilgi edinin.
Hareketsiz Siper Çeşitleri
- Kum tümsekleri
- Toprak tümsekleri
- Kayalık alanlar
- Kazılmış siperler ve hendekler
- Büyük beton yapılar
“İnce duvarlı yapıları koruyucu siper olarak kullanmayın. Yüksek hızlı kurşunlar içinden geçebilir.”
Koruyucu Araç Siperler
- Zırhsız araçlarda koruyucu siper olarak aracın sadece motor bloğunu kullanın!
- Zırhlı araçlar
Hafif ve Ağır Silahların Emniyet Mesafeleri
- Tabancalar: 50 metrelik güvenlik mesafesi
- Tüfekler: 300 metre ikiden fazla kişi 600 metreden atış
- Keskin nişancı tüfeği: 800 – 2000 metre
- Hafif makineli silah: 600 – 800 metre
- Ağır makineli silah: 800 – 1000 metre
- RPG: 100 metre ve 360 derecelik silah
- Havan: 300-800 metre
- Toplar: 16 km’ye kadar
Hafif Silah Atışına Tepki
“Yaya veya bir devriyenin bir parçası olarak yürürken her zaman uyanık olun ve adımlarınızı nereye attığınıza dikkat edin ve askeri operasyona doğru giderken önünüz, yanınız ve arkanızdaki zemini tarayın.”
- Gelen ateşe anında tepki verin. Çömelin ve sürünerek koruyucu siperin içine girin.
- Eğer ayakta hareket ediyorsanız, özellikle uzun mesafelerde veya açık alanda zik zak çizerek ani hareketlerle hareket edin ve aralıkları bir araya gelmeyeceğiniz şekilde koruyun.
- Asla grup halinde siper almayın veya siperden çıkmayın. Kendinizi daha büyük bir hedef olarak sunmuş olursunuz.
- Birinin ateş ettiği -veya kısa süre önce ateş ettiği- bir yerde siper almaktan kaçının.
- Asla ateş eden birinin doğrudan arkasından görüntü çekmeyin. Daima siperde ve belli bir açıda kalın.
- Unutmayın açılan ateş karşı ateşi tetikler.
- Gözetlemek için asla siperin üstünden bakmayın. Alçakta kalın ve siperin etrafına bakının.
- Aynı pozisyonda siper alarak kalkamıyorsanız yere yatın. Sürünerek geri dönün ve farklı bir açıda ayağa kalkın. Silahlı biri konumunuzu izliyor olabilir.
- Kentsel ve kırsal ortamlardaki geniş alanlardan geçmekten kaçının.
Keskin Nişancı Farkındalığı
Olası Keskin Nişancı Konumları
- Herhangi bir yüksek konum
- Çatılar
- Ölüm delikleri (duvar ve betonarme yapıdaki gözetleme delikleri)
- Pencere dipleri
- Kum tepeleri
- Kanalizasyonlar
- Terkedilmiş binalar
- Yoğun bitki örtüsü
- Tünel bölgeleri
- Büyük verici veya elektrik direkleri
Keskin Nişancıya Karşı Önlemler
- Keskin nişancıların varlığına karşı tetikte olun. (Örneğin, 300 metreden tek atışın duyulması.)
- Keskin nişancı riski olduğu durumlarda her zaman hayatınızı kurtarabilecek koruyucu ekipmanınızı giydiğinizden emin olun. Keskin nişancıların taktiği, çelik yeleğinizin koruduğu vücut kütle merkezinize nişan almaktır.
- Açık alanda hareket halindeyken ilerlemeye devam edin.
- Açıkta kalmayı en azda tutun.
- Silüet olarak görünmeyin.
- Hareket ederken daima koruyucu siper arayın.
- Yüksek yerlerde silüetinizi saklayın.
- Uzun menzilli atış, nişancının rüzgarı alt edebilmesini gerektirir. Nişancının rüzgarı alt etmesine yardımcı olabilecek bayraklı, kurdeleli veya plastik çantalı alanlardan kaçının.
- Kent alanlarında hareket ederken keskin nişancıların sabit ve hareketli hedefleri kolayca vurabileceği olası imha bölgelerinden, açık görüş alanlarından ve engelsiz sokaklardan uzak durun. Terkedilmiş araçlar ve göze çarpan binalar gibi keskin nişancıların mesafeyi ölçmede kullandıkları yerleri belirleyin. Bunları, hedefe isabetli atış mesafesini ölçmek ve kaydetmek için kullanırlar.
Ağır silahlar
Havan Saldırısı
- Havan saldırısı başladığında derhal yere, karnınızın üzerine dümdüz yatın. Diz ÇÖKMEYİN. Havan saldırısı bitene kadar ellerinizle başınızı koruyun ve olduğunuz yerde kalın.
- Havan saldırısı olduğunda asla koşuşturmayın. Vurulursunuz.
Top Saldırısı
- Havan saldırısındaki önlemler burada da geçerlidir.
- Mümkünse kafanızı koruyacak sert bir cisim bulmaya çalışın.
Hava Saldırısı Farkındalığı
- Her zaman olası hava saldırılarını gözlemleyin.
- Havadaki jet motoru dumanını ve hava aracı sesini gözlemleyin.
- Hava aracı alçak bulutta veya fırtınalı havalarda uçamayabileceği için hava durumu raporlarını takip edin.
- Açık alanlarda açıkta dolaşmayın.
- Yüksek bölgelerde kendinizi göstermeyin.
- Stratejik hedeflerin (Askeri veya Muhalif güçlerin) yakınında bulunmamaya çalışın.
- Tetikte olun. Haberleşme ekipmanınızın uzun süreli kullanımı üçgenleme yöntemi (triangulation) kullanılarak yerinizin bulunmasına ve ifşa olmanıza neden olur. Akıllı telefonlar, uydu ekipmanı ve vericiler özellikle savunmasızdırlar.
Bir hava saldırısına açıkta yakalanırsanız
- Asla koşuşturmayın. Hava saldırısı riskine daha fazla maruz kalırsınız
- Yere yatın ve ellerinizle başınızı koruyun. Kulak zarınız hasar görebileceği için ağzınızı açın ve nefesinizi tutmayın.
- Koruyucu siperin içine çömelmeye çalışın.
- Hava saldırısının bittiğinden emin olmadan hareket etmeyin.
Hava saldırısına bir binanın içinde yakalandıysanız
- Bir binada iseniz, hemen yere yatın ve pencerelerden uzaklaşın.
- Korunma için hemen bir merdiven altı veya destekleyici köşe arayın. Düşen parçalara ve çöken çatılara dikkat edin.
Sürüş esnasında saldırıya yakalanırsanız
- Bir araç sürüyorsanız, bombalama alanından hızlanarak uzaklaşma veya aracı terk edip hemen bir siper bulma arasında seçim yapın.
- Eğer saldırı mevcut rotanızda ise alternatif rotaları arayın.
- Aracınız doğrudan saldırıya uğradıysa veya bir konvoya sıkıştıysanız araçtan inmelisiniz ve saldırıdan korunacak bir siper aramalısınız.
- Uçak belirtileri için sürüş esnasında gökyüzünü gözlemleyin.
- Yüksek riskli bölgelerde konvoy halinde yolculuk yapmayın. Her zaman sizin aracınızın hedef olacağını varsayın.
Kontrol Noktası Farkındalığı
- Eğer bir askeri kontrol noktası yakınında konumlanmışsanız olası el yapımı patlayıcı (EYP) veya bombalı araç saldırılarına karşı her zaman tetikte olun
- Kontrol noktasında topraktan veya kumdan yapılmış koruyucu setlere dikkat edin, çünkü bunlar askerin bombalı araç veya intihar saldırılarını beklediğine dair bir işaret olabilir.
El Yapımı Patlayıcılar (EYP)
EYP Türleri
- İnfilak eden
- Parça tesirli
- Yönlendirilmiş (patlayarak oluşmuş mermi)
- Zamanlanmış
Genel (Risk) Azaltma Önlemleri
- Yorgun olsanız bile her zaman tetikte kalın. Özellikle Musul şehrinin içine ve dışına giden tedarik yollarında ve ana yollarda çok daha fazla yol kenarı saldırısı meydana gelecektir.
- Kullanılan EYP cihazlarına olan farkındalık
- EYP’lerin olası yerleşim noktaları
- Hizalama işaretlerine olan farkındalık (yol kenarlarındaki telefon direkleri, elektrik telleri ve yol kenarlarına dizilmiş taş yığınları)
- Bazı EYP’ler GSM sinyaliyle tetiklendiği için olası cihazlara çok yakın olduğunuzda cep telefonunuzu asla kullanmayın.
- Hayvan ve insan cesetlerine gizlenmiş EYP’ler
- Araç sürerken, aracı yavaşlatan eğimin olduğu yerlerde, yoldaki dönüşlerde veya hız tümsekleri gibi trafiği yavaşlatıcı engellerin olduğu yollarda dikkatli olun.
- Köprüleri geçerken veya yol kenarında borular/kanalizasyon şebekeleri olduğu zaman dikkatli olun. Bunlar EYP’ler için çok yaygın yerleştirme noktalarıdır.
- Sürüş esnasında yoldaki kablolara bakın. Düzenek kabloları, özellikle çöl noktalarında, bazen görülebilirler.
- Sürerken orta şeridi kullanmaya çalışın ve olası yerleştirme alanını sezdiğinizde hızlanın.
- Eğer kendi sivil aracınızı kullanıyorsanız askeri araçlardan ve özellikle potansiyel hedef olan askeri konvoylardan uzak durun.
Bombalı Otomobil ve Kamyon Saldırısı
Bomba yüklü otomobil ve kamyonla intihar saldırıları Musul savunması sırasında filo ve tekil araç saldırıları şeklinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu teknik, askeri birliklerin hareketini yavaşlatmak için kullanılmaktadır, yani herhangi bir saldırı gücü veya durağan askeri bölge bu tip bir saldırının potansiyel hedefidir.
- Kontrol noktasına hızla yaklaşan bir araç görürseniz hemen kaçma manevrasında bulunun.
- Hemen yere yatın ve sizi patlamadan ve basınçtan koruyacak bir sipere sığının veya bir çeşit koruyucu sipere doğru yürüyerek veya sürünerek kendinizi saldırıdan olabildiğince uzaklaştırmaya çalışın.
Güvenlik mesafeleri
- Herhangi bir hareketsiz cihaz en az 300 metre
- Küçük araç 380 metre
- Yolcu minibüsü 600 metre
- Büyük kamyon 1200 metre
Kaçırılma Farkındalığı
Risk Azaltma
- Yüksek riskli alanlara maruziyetinizi azaltın.
- Plana sadık kalın.
- Doğru risk analizi yapın.
- Görüştüğünüz herhangi bir kaynağın kontollü ortamda olduğundan emin olun.
Bir Kaçırılma Durumundan Kurtulma
- Eğer alınırsanız muhtemelen insan kalkanı olarak kullanılırsınız.
- Geliştirilmiş sorgu tekniklerine tabi tutulacaksınız.
- Siyaset veya din hakkında konuşmayın.
- Her daim ağırbaşlı ve saygılı olun.
- Zamanınızı idareli kullanın ve kişisel sağlığınıza dikkat edin.
- Sizi esir eden kişilerin kimliğini saptamaya çalışmayın. Bu nedenle sizi öldürebilirler.
- Büyük bir grupta dahi hâlâ bir hedef olursunuz.
Kaçış
- Kaçan insanların oranı oldukça düşüktür. Bu nedenle kaçışın sonuçlarını iyi düşünün.
- Coğrafik olarak nerede olduğunuzu bilmeniz gerekir.
- Kaçmaya yetecek kadar zinde olun.
- Bazen, gündüz saklanmak ve sadece gece hareket etmek daha iyi bir seçenektir.
Rehine Operasyonundan Sağ Kurtulma
- Herhangi bir kaçırma vakasının sonlandırılma süreci çok tehlikelidir.
- Soğukkanlılığını koruyun ve olduğunuz yerde durun. Kapılardan ve pencerelerden uzak durun, çünkü kurtarma ekibi oraları patlayıcıyla giriş için kullanabilir.
- Ani hareketler yapmayın ve kimliğinizin saptanmasını bekleyin.
- Size verilen tüm talimatlara uyun.
- Kaba muameleyle karşılaşabilirsiniz. Hazırlıklı olun.
[IFJ’deki İngilizce orijinalinden Dilan Taşdemir, Enes Ateş, Ali Kalaycı ve Diyar Saraçoğlu tarafından çevrilmiştir]