Birkaç zenginin tırmanış hevesi altında dünyanın en yüksek çöplüğü olan Everest’i kurtarmak zor görünmektedir
Denizlerin dibini, akarsuları, uzayı çöple doldurmaya devam ederken yaklaşık 9000 metre yükseklikteki Everest tepesini de çöplüğe çevirdik.
Önceleri zirveyi fethetmek ve keşfetmek amacıyla yapılan tırmanışlar 1990 yılından sonra yerini ticari tırmanışlara bıraktı ve olan oldu, çöp yığılmaya başladı. Zaten kimse de görmüyor, uzay çöpleri gibi. Acaba bir sonraki adımda nereyi kirleteceğiz ya da kirletecek yer kaldı mı?
İnsanlar zirveyi görüp düşlere dalarken çöplerini unutuyorlar. Özçekim yapıp inerken zirveyi kirletiyorlar ve umurlarında da değil.
Everest zirvesine (Himalaya Dağlarında Everest dışında tırmanılan başka zirvelerde bulunmaktadır, K2 gibi) tırmanış için birkaç kampta kalmak gerekiyor. Esas kamp yaklaşık 5500 metre yükseklikte. Zirveye tırmanmak ve kamplarda kalmak demek, gerekli her tür donanımı da taşımak gerek. İşte bu işi Nepal’in ünlü şerpaları yapar.
2023 yılında 478 dağcı zirveye tırmanmak için gelirler. Kimi dağcılar bilimsel araştırmalar için gelse de çoğu kişi bu tırmanış için epeyce para öderler. 3-8 hafta sürecek tırmanış için 60 bin ila 120 bin avro ödemeniz gerekir. Hem donanım (çadır, yorgan, yatak, oksijen tüpü, halat, dağcı kazmaları, krampon, kürek, giysi, başlık, eldiven ve bolca plastik nesne vb.) hem de yiyeceklerin taşınması genelde 2 ila 100 kişiden oluşan dağcı ekipleriyle gerçekleşir. Bu işi yapan 30-40 arası dağcı ekipleri vardır. Çoğu kez donanım şerpalar tarafından sırtta taşınır. Kimi kez helikopter, kimi kez de ünlü yaklar kullanılır. Tüm donanım ve yiyecekler için para ödenir. Oksijen tüpü 500 avrodur. Yorgan-yatak 500-1000 avro arası değişir. Zirve zenginlerin zirvesidir. Aynı uzaya gitmek için ödenen milyonlar gibi.
Nepal’in bu tırmanışlardan elde ettiği gelir 5 milyon dolardır ama zirvenin çöpten temizlenmesi için ne kadar harcama gerekecektir? Ve harcanacak mıdır?
Kamplarda klima, hela, TV, 4G, SPA içeren lüks çadırlar da vardır. 8000 metrede size yemek sunulur. Hava aniden bozarsa geri dönülür ve her şey yerinde bırakılır. Taşınan tüm donanımlar geri götürmek yerine olduğu yerde bırakılır.
Tüm çabalara ve cezalara karşın geçen yıl zirvede biriken çöp miktarı yaklaşık 50 tondur. 1993 yılında 17 ton olan çöp miktarının gelecek yıllarda daha da artacağı söyleniyor.
Çöpler sadece zirvede değil, çıkış yollarında da bulunur.
Lojistik gereği götürülen her şey geri getirilmez.
Nepal hükümeti zirvelere tırmanışta kota koymak istemiyor. Çünkü gelirim azalır diyor. Ancak zirveye tırmanışlarda 2014 yılından beri Nepal hükümeti 4000 dolar kefalet isteyerek karşılığında 8 kg çöp getirilmesini ister ama çoğu kez lafta kalır ve bahşiş ve rüşvet ile gereken çöp gelmediği gibi kefalet de geri alınır. Ayrıca dışkıları için torba götürmek zorundadırlar ama kampların çevresi kokudan geçilmez.
Zirveye tırmanış gerçekleştikten sonra getirilen tüm donanımların çoğu yeniden taşınıp aşağıya indirilmez. Eskiden derin yarıklara atılan çöpler şimdi kampların çevresinde doğaya zarar vermektedir. Zor koşullarda tırmanış için şerpalar nelerin götürüleceğini ve sonra da bırakılacağını bilirler. Çöp zirveye çıkanların hiç umrunda değildir.
Zirvede çöp dışında insan cesetleri de bulunur. Tırmanış sırasında ölen dağcıların cesetleri indirilmek zorunda ise de bugün zirvede 200 kadar ceset bulunmaktadır. 2023 yılında ölen 18 kişiden 6’sı şerpalardır. Şerpalar ya da ordu kimi kez zirveye gidip 50 kadar cesedi geri getirmişlerdir ama çoğu kez kar ve buzulların altında kalırlar.
İlk temizlik 1996 yılında yapılır ve 7 ton çöp toplanır. İlk kampta ise 5000 kilo dışkı toplanır. Çöpler kış mevsiminde örtüldükten sonra kar ve buzulların erimesiyle ortaya çıkar, vadideki akarsulara giderek karışırlar.
Fırtına, soğuk, olanaksızlık, yolsuzluk çöplerin toplanmasını engeller.
Everest giderek daha fazla kokmaya başlamıştır.
Çöplerin denetlenmesi zordur. Zirveye bırakılan çöpleri kim, nasıl denetleyecektir?
Çöpler yerel toplulukları da tehdit eder ve yaşam alanlarını kirletir.
Kimi çöplerin (kazma, kürek, halat) karla örtülmesi dağcılar için tehlike yaratabilir.
Kimi kez şerpalar geri dönüşümü olan ya da satılabilecek kimi çöpleri geri getirmeye çalışırlar.
Kimi dernekler, sivil toplum örgütleri ve dağcılar çöpler içi kampanya düzenler ve toplamaya çalışırlar ama işleri çok zordur.
Peki çözüm ne olabilir? Her kampta kimi çöpler için kompost tekneleri koyulabilir. Özel çöplükler yapılıp geri dönüşüm sağlanabilir ama yapımı, yönetimi, işletmesi zordur. Kimi çöpler yerinde imha edilebilir (yakma gibi).
Kimileri çöpleri helikopterlerle ya da insansız hava araçlarıyla (İHA) taşımayı önerirler.
Birkaç zenginin tırmanış hevesi altında dünyanın en yüksek çöplüğü olan Everest’i kurtarmak zor görünmektedir.
Zirve çöpü saklamaktadır. Ulusal bir yasa ile zirve koruma altına alınarak tırmanışlar daha fazla denetim altına alınabilir.
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.
