Meclis'e sunulan EYT düzenlemesinde yaş şartı kaldırıldı ancak prim şartı değiştirilmedi. 8 Eylül 1999 sonrasında sigorta girişi başlatılanlar için kademeli emeklilik düzenlemede yer almadı. Aylık bağlama oranı yeni sisteme göre belirlendiği için düşük emekli aylığı sorunu devam ediyor
EYT düzenlemesi Meclis’e sunuldu. Sunulan kanun teklifinde 9.9.1999 tarihi öncesinde sigorta girişi yapılmış kişilerin emeklilik hakları konusunda yaş şartı kaldırıldı. Bu, kapsamdaki işçiler açısından önemli bir kazanım olmakla birlikte prim şartı değiştirilmedi. Yaşa takılanlar gibi “prime takılanlar” kanun kapsamının yaratacağı yeni bir sorun olacak.
Teklif ne getirecek?
İlk defa 9.9.1999 tarihi öncesinde ilk kez sigorta girişi olanlar için uygulamada bulunan 4/A’lı işçilerde ilk sigorta giriş tarihine göre kadınlarda 40-56 yaş arasında, erkeklerde ise 44-58 yaş şartı kaldırılıyor. Ayrıca kendi nam ve hesabına çalışanlar ve kamu emekçileri için geçerli olan kadınlarda 40-5 , erkeklerde 44-60 yaş şartı da kaldırılıyor. Bu durumda gerekli prim ve çalışma yılı şartını dolduran çalışanlar müracaat etmeleri halinde emeklilik hakkına sahip olabiliyor.
Ancak 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren kanun ile emeklilik koşullarında prim gün şartları da arttırılmıştı. Prim gün koşulu şartında ise 4/A kapsamında çalışanlar için prim gün şartı 5000 ile 5975 gün şartı arasında değişmektedir.
Getirilen düzenlemede yaş sınırı kaldırıldı ama prim şartı korundu. Geçmişteki 5000 gün prim şartı yerine daha sonra değiştirilen 5000 ila 5975 arasında değişen prim gün sayısı şartı yeni uygulamada devam ediyor.
Emeklilik için farklı sigorta kollarına göre sahip olunması gereken prim ve çalışma yıl şartı şöyle:
| 9 Eylül 1999 Öncesi Girişliler | Sigortalılık Süresi | Prim | ||
| Sigortalılık Türü | Erkek | Kadın | Erkek | Kadın |
| İşçi | 25 yıl | 20 yıl | 5.000-5.975 | 5.000-5.975 |
| Kendi Hesabına | 25 yıl | 20 yıl | 9.000 gün | 7.200 gün |
| Kamu Personeli | 25 yıl | 20 yıl | 9.000 gün | 7.200 gün |
Patronlara destek
Yine aynı madde içerisinde yaşlılık ve emekli aylığı talebinde bulunarak ilk defa yaşlılık veya emeklilik aylığı bağlananlardan, emekli aylığı talebiyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin ayrılış tarihini takip eden 10 gün içerisinde en son çalıştığı özel sektör işyerine işe başlamaları halinde, işverenlere her bir çalışan için yüzde 5’lik sosyal güvenlik prim desteği hazine tarafından karşılanacağı belirtiliyor.
Kademeli emeklilik sorunu: Bir gün sonra işe giren 17 yıl daha çalışacak
EYT düzenlemesi 8 Eylül 1999 öncesi işe girenlerin yaş sorununu ortadan kaldırıyor. Lakin 9 Eylül 1999 ve sonrası sigorta girişi olanlar kapsam dışı kalıyor. Örnek vermek gerekirse; sigorta girişi 9 Eylül 1999 öncesi olanlar için bir emeklilik yaşı koşulu yoktu. Sigortalılık süresi ve primini tamamlayanlar, emekli olabiliyordu. Ancak sigortalılık süresi, 18 yaşından itibaren işlemeye başladığı için kadınlar için en erken emekli olunabilecek yaş 38, erkekler için ise 43’tü.
9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olanlar kadınlarda 58 ve erkeklerde 60 yaş koşuluna tabi olmaya devam edecek. Bir başka deyişle, bir gün, bir hafta, bir ay veya bir yıl farkla işe girenler ek olarak 17 yıl daha fazla çalışacak.
Ayrıca 17 Ağustos 1999 depreminden tam 21 gün sonra 8 Eylül’de yasa çıkarıldı ve kademeli başlangıç geldi. Bazı yurttaşlar deprem döneminde çalışıyor olmalarına rağmen sigorta bildirimleri yapılmadı. Bu da yaşanan maduriyeti katmerleyen bir başka durum.
Aylık bağlama oranları ve düşük emekli aylığı sorunu
AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında en düşük işçi emekli aylığı asgari ücretin yaklaşık yüzde 40 üzerindeydi. Bugün Hazine destekli en düşük işçi emekli aylığı, asgari ücretin yaklaşık yüzde 35 altındadır. Emekli aylıklarındaki düşüşün ana nedeni 1999 ve 2008 yıllarında yapılan yasa değişikliğidir. Bu yasa değişiklikleri ile Aylık Bağlama Oranları (ABO) yüzde 70-75 seviyelerinden yüzde 50 seviyelerine düştü.
2000 sonrasında emekli aylığı hesaplamasında prim ödemeleri güncellenirken enflasyon ve büyüme oranlarının yüzde 100’ü dikkate alınıyordu. 2008’de AKP tarafından yapılan yasa değişikliği ile emekli aylıklarının hesaplanmasında milli gelir artışının payı yüzde 100’den yüzde 30’a düşürüldü.
Bu düzenleme kapsamında emekli olanlara ise eski sisteme göre değil, bugünkü sisteme göre aylık bağlanacak.
EYT Kapsamındaki BAĞ-KUR’LU esnafın kayıt tescil sorunu
2000 yılı öncesinde vergi mükellefi olduğu halde BAĞ-KUR kaydı açılmamış olan ve bugün EYT kapsamına giremediği için mağdur olan esnaf var. O dönemde esnafın vergi kaydı açık olmasına ve sosyal güvenlik kayıtları olmasına rağmen oda kaydı bulunmadığı için geçmiş dönemki hizmetleri yok sayıldı.
Ayrıca yüksek prim gün şartı da esnafın diğer mağduriyet konusu oldu.
Stajyer ve çırakların sigorta sorunu
Stajyer ve çırakların ilk işe başlama tarihlerinin emeklilikte sigorta başlama tarihi olarak kabul edilmemesi bu kişilerin mağduriyetine sebep olmaktadır. Stajyer ve çıraklar 08.09.1999 öncesi sigortalı olmaları durumunda hem EYT mağduru hem de ilk işe başlangıçları sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediğinden emeklilikte, kademeli emeklilik sistemi ile ikinci kez mağdur olmalarını doğurmaktadır.
Sendika.Org
