Sherlock Holmes okuyan, İtalyan tiyatrocuları İstanbul’a getiren, opera dinleyen Abdülhamid’in, tarihi dizilerden öğrenen İslamcıların yücelttiği padişahla uzaktan yakından ilgisini kurmak zor. Kuduz aşısını bulan Pastuer’e para yardımı yapan, İstanbul’un fethi kutlamalarına karşı çıkan, Strauss’un Doğu Masalları valsini ithaf ettiği Abdülhamid’i bilseler gerici güruhun ona Mehmet Akif’in dediği gibi “kızıl kâfir” diyeceğini öngörebiliriz
Ey şanlı avcı, tuzağını beyhude kurmadın
Attın fakat yazık ki, yazıklar ki vurmadın
Tevfik Fikret
Ertuğrullu, Süleymanlı “muhteşem” diziler çekerek kendine şanlı bir geçmiş yaratmaya çalışan iktidar sonunda Lozan Anlaşması’nda gizli maddeler olduğuna inanan aptallar sürüsü yaratmayı başarabildi. Tarihi sipariş dizilerden öğrenmenin başka bir sonucu da AKP’li belediyenin diktiği Ertuğrul Gazi büstünün kendisine değil, onu canlandıran oyuncuya benzemesiydi.
İktidarın parlattığı isimlerden biri olan Abdülhamid hakkında uydurulan masalların dışında objektif bilgiler edinmek isteyenler ve tarihi roman türüne ilgi duyanlar Kaplanın Sırtında romanını okuyabilirler. Zülfü Livaneli’nin, padişahın doktorunun anılarına dayanarak kaleme aldığı eser Hamid’in 1909 yılında ailesiyle birlikte sürgüne gönderildiği Selanik günleriyle sınırlı olsa da İttihatçı doktorun muayeneye gelişlerinde yürüttüğü tartışmalarla Ermeni katliamlarından dış politikaya kadar dönemin geniş bir fotoğrafını görmek mümkün. Livaneli, doktorun anılarının yanı sıra başvurduğu kaynakları kitabın sonunda listelemiş, romanda adı geçen kişiler hakkında ansiklopedik bilgilerin verildiği bir bölüm açmış, Sırrı Süreyya Önder ile yaptığı söyleşiye yönlendiren bir karekodu da kitabın sonuna eklemiş. Tevfik Fikret’in padişaha karşı girişilen suikastın başarısız olmasına yazıklandığı “Bir Anlık Hatırlama” şiiri, Mehmet Akif’in padişahın ölümünü gözlediği şiiri ile Abdülhamid’in edebiyatımızdaki yerini göstermiş.
Sherlock Holmes okuyan, İtalyan tiyatrocuları İstanbul’a getiren, opera dinleyen Abdülhamid’in, tarihi dizilerden öğrenen İslamcıların yücelttiği padişahla uzaktan yakından ilgisini kurmak zor. Alfabenin değişmesi gerektiğine inanan, kadınlara çarşafı yasaklayan, Bomonti bira fabrikasının kurulmasına izin veren bir padişahla yobazların ne işinin olduğunu anlamak ise mümkün değil. Kuduz aşısını bulan Pastuer’e para yardımı yapan, İstanbul’un fethi kutlamalarına karşı çıkan, Strauss’un Doğu Masalları valsini ithaf ettiği Abdülhamid’i bilseler gerici güruhun ona Mehmet Akif’in dediği gibi “Kızıl kâfir” diyeceğini öngörebiliriz. Zaten Fransa ve İngiltere’ye gideceği zaman Osmanlı sultanının Darü’l Harp toprağına basamayacağı gerekçesiyle ulema tarafından engellenmeye çalışılan, bu engeli aşmak için çizmesinin içine İstanbul toprağı doldurarak yolculuğa çıkan Hamid de şeriattan az çekmemişti.
Şehzadelerin boğdurulduğu bir saray geleneğinden gelmesi yetmiyormuş gibi bir de suikast girişimine uğrayan Abdülhamid’in tahtını koruyabilmek için aldığı önlemleri okurken padişahın duyduğu korku bize eşlik ediyor. Zehirlenmemek için kahveyi iki ayrı fincandan, suyu mühürlenmiş şişelerden içen bir faninin balıkların içinde bomba bulunup bulunmadığının araştırılmasını istemesinde şaşıracak bir şey yok. Bakkaldan yıldız şehriye isteyenin Yıldız Sarayı’ndan bahsettiği düşünülerek sürgün edilmesi, padişahın burnundan bahsedilme ihtimaline karşı burun kelimesinin yasaklanması paranoya ve takıntının iktidar katına yükseldiğinde gündelik yaşamı nasıl etkileyebileceğini açığa çıkartıyor. Abdülhamid’in muhaliflerini ortadan kaldırırken merhametli padişah imajı çizebilmesi entrika konusunda ne denli usta olduğunu ortaya koyuyor.
“İstibdat ve Hürriyet” alt başlığı taşıyan kitapta Livaneli, İttihatçıların içinde tartışmalara da yer veriyor. Enver Paşa’nın tertiplediği Mustafa Kemal’e yönelik suikast girişimi gibi bilgileri aktaran Livaneli, aynı zamanda İttihatçılara da eleştirel yaklaşıyor.
Osmanlı’nın bir dönemini anlatan Livaneli, komitalardan, isyanlardan da bahsedip, Halley kuyruklu yıldızının dünyaya yaklaşması nedeniyle yaşanan korkunun üstüne, kolera salgınından sonra yaklaşan savaş korkusunu da işleyerek dönemin ruh halini veriyor. Kimi zaman da Hamid’i kendinden önceki padişahlarla karşılaştırıyor, Kanuni’nin Protestanlığın kurucusu Luther’e yaptığı para yardımı, Homeros’u okuyan Fatih’in Hector ve Aşil’in mezarlarını bulmak için Troia’ya gitmesi, Camel sigarasının öyküsü gibi anektodlar okuru bekliyor.
Osmanlı tarihinde çok önemli bir dönüm noktası olan 1908 devriminin ve ona karşı girişilen 31 Mart gerici ayaklanmasının ardından tahtından indirilen bir padişahı tanıtan Kaplanın Sırtında romanı sarayda “Padişahım çok yaşa” diye ötmesi öğretilen papağanlardan bir farkı olmayanların hoşuna gitmeyebilir ama tarihi öğrenmek isteyenler için değerli bir eser.
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.