2021 Ocak ayı işkolu ve sendika istatistikleri yayımlandı. 3 bölümlük bir yazı dizisi olarak inceleyeceğimiz istatistiklere dair bu ilk bölümde Türkiye’de en çok işçi hangi işkolunda çalışıyor, en fazla üyeye sahip sendika hangisi, en büyük işkolları, sendikalaşma oranı en yüksek işkolları ve en örgütlü sendikalar hangileri yakından bakıyoruz
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 6 ayda bir yayınlanan işkolları ve sendika üye sayıları istatistiği 31 Ocak sabahı Resmi Gazete’de yayımlandı. Gelecek 6 ay boyunca yetkili sendikaları gösteren istatistik hem işkollarında çalışan işçi sayıları hem de sendikaların üye sayılarına dair güncel veriler sunuyor.
3 bölümlük bir yazı dizisi olarak inceleyeceğimiz istatistiklere dair bu ilk bölümde işkolları ve sendikaların Ocak 2021 itibariyle genel görünümünü ele alacağız. Serinin diğer 2 yazısında ise geçmiş dönemle yapılacak kıyaslamalarla sektörlerin ve sendikal hareketin orta vadeli eğilim ve dinamiklerine odaklanacağız.
6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu gereği ocak ve temmuz ayı içinde olmak kaydı ile yılda 2 kez yayınlanması gereken istatistiklerin öncelikle 31 Ocak’ta yayımlanmış olması ile bir değerlendirmeye başlamak gerekir.
Özellikle AKP döneminde işçi sendikalarına ilişkin istatistikleri son derece düzensiz bir şekilde yayınlanıyor. Dijitalleşmenin bu kadar yaygın olmadığı dönemlerde birkaç istisnanın dışında istatistikler ayın ortalarında ve hemen hemen aynı tarihlerde yayımlanırdı. 2021 Ocak ayına ait son istatistik ancak ayın son günü Resmi Gazete’de ilan edilebildi.
Bu koşullarda sendikal harekette bakanlık görevini savsaklıyor veya bir şeyleri kendilerine uygun hale getirince veri açıklıyorlar şüphesi yerleşmiş durumda. Örneği geçtiğimiz Cuma günü iktidara yakınlığıyla bilinen Hak-İş’in Genel Başkanı Mahmut Aslan’ın yaptığı açıklama dikkat çekiciydi. Ekonomi Muhabirleri Derneği yönetimiyle bir araya gelen Aslan; “Kamu kurumlarındaki işçilerin kendi işkollarına tescil edilmesiyle Hak-İş üyesi 200 bin işçinin sendika değiştirdiğini” söyledi. Açıklamanın yukarıdaki düşünceleri tetikleyen bölümüyse şu şekilde; “Sendikalarımızın arasında ciddi krizler meydana geldi. Bazı sendikalarımızın üye sayısı o kadar azaldı ki yüzde 1 barajının altına düşecek noktaya geldiler.”
Bu beyan istatistiğin ocak ayının son günü, üstelik bir Pazar günü yayımlanmasına dair şüpheleri besliyor. “Acaba Hak-İş’in yüzde 1 barajının altına düşecek sendikaları için ayarlama mı yapıldı?” sorusu ilk akla gelen oluyor.
Bu noktadan sonra istatistiklerle ortaya çıkan manzaraya odaklanacak olursak
2020 yılının ikinci altı aylık diliminde çalışan sayısı temmuz verilerine göre 119.441 kişilik bir artışla 14.371.096’ya ulaşmış. Çalışan sayısındaki artışta 2020’nin ilk altı ayına oranla belirgin bir azalma ortaya çıkmış. Ancak bu çalışan sayısının önemli bir sorunu var, o da işten çıkarma kısıtlaması.Kağıt üzerinde ücretsiz izindeki, kısa çalışma ödeneğindeki işçiler halen çalışıyor görünüyor. Bu da çalışan sayısının üzerine şüphe düşürüyor. Bu kısıtlama kalktığında işçi sınıfını büyük bir sorun bekliyor gibi görünüyor.
Sendikalı işçi sayısı ise 122.959 kişi artarak 2.069.476 kişiye çıkmış. Sendikalaşma oranı ise yüzde 14,40 olarak hesaplanmış.
İşçiler toplamda 20 işkoluna göre dağılıyor. En büyük iş kolu 3.809.188 kişinin çalıştığı 10 numaralı Büro, ticaret, eğitim ve güzel sanatlar işkolu. Onu 1.719.214 kişi ile Metal İş kolu izliyor. 1.319.158 kişinin çalıştığı İnşaat işkolu 3. sırada.
Fakat işkollarının örgütlenme oranları devreye girince durum değişiyor.
Örgütlenme oranının en yüksek olduğu işkolu Genel İşler. Genel İşler işkolu 20 işkolunun içinde 1.319.158 çalışan ile en büyük 5. İşkolu. Belediyeleri kapsayan bu işkolunun %53,29’u sendikalaşmış durumda. Bunda yerel yönetimlerle sendikaların ve konfederasyonların ilişkisi de göz önüne alınmalı elbette. Bu işkolu içinde en örgütlü sendikanın 238.666 üye ile Hak İş’e bağlı Hizmet iş olduğu düşünülünce iktidar-işverenle uyumlu sendikaların desteklenmesinin sendikalaşmaya nicel anlamda yansıdığı görülüyor.
Örgütlenme oranı en yüksek ikinci işkolu olan Banka, Finans ve Sigorta işkolunda da işveren / işyeri sendikalarının sayısının ve üyelerinin sayısının fazla olması aslında bu işkolunda da niceliğe yansıyan örgütlenme oranının nitelik açısından fazlaca bir şey ifade etmemesi anlamına geliyor.
En büyük işkolu Büro Ticaretin örgütlenme oranının en düşük olduğu 3. İşkolu olması, yine en büyük işkollarından inşaatın örgütlenme oranı en düşük işkolu olması sendikal hareketin işçi sınıfının en büyük kesimlerini kapsayamadığına işaret ediyor.
Yukarıda da belirtildiği gibi 14.371.096 işçinin yalnızca %14,4’ü sendikalı durumda. 200 sendikadan yalnızca 52’si işkolu barajını aşarak toplu iş sözleşmesi (TİS) yetkisi kazandı.
En fazla üyeye sahip sendika 238.666 üyesi ile Genel İşler işkolunda örgütlü Hak İş’e bağlı Hizmet İş. Onu 209.529 üye ile metal işkolunda örgütlü Türk Metal takip ediyor. Üye sayısı en fazla olan Hak İş’e bağlı Öz Sağlık-İş sendikasının ise 185.370 üyesi bulunuyor. 5 yıl önce sadece 10 bin kadar üyesi bulunan bu sendikanın durumu ayrı bir inceleme konusu. Yazı dizimizin ilerleyen bölümünde geçmiş dönemle güncel durum arasındaki kıyasta bu büyüme dinamiği ayrıca ele alınacak.
Üye sayısı kadar işkolu barajı ve işkolu büyüklüğü gibi parametreleri göz önüne alarak sendikaların işkolundaki örgütlülük oranları da ayrı bir gösterge olarak değerlendirilebilir.
İşkolu içinde en yüksek orana sahip olan sendika %28.75 ile Tes-İş, onu %28.37 ile ÖzSağlık-İş takip ediyor. 3. Sırada ise 28.03 ile Hizmet-İş sendikası bulunuyor.
İşkolları düzeyinde durum buyken konfederasyonlar açısından da genel örgütlenme tablosuna bakacak olursak işçi sınıfının sendikali %14,4’ünün konfederasyonlara dağılımı şöyle:
İlk sırada1.131.749 üyesi ile Türk İş var. Onu 711.295 üye ile Hak iş; 193.866 üye ile DİSK takip ediyor. Bağımsız sendikalara üye olanların sayısı 25.764. Diğer konfederasyonlara bakıldığında ise Tüm-İş’in 1647, Ülkem-İş’in 4127, Anadolu-İş’in 1028 üyesi bulunuyor.
Görüldüğü üzere Türkiye işçi sınıfı sarı sendikalara emanet. Bu durum işveren ve iktidar güdümlü sendikaların büyüdüğünü ama işçi sınıfının da kolektif iradesini yansıtacak yeni mütevazı fakat etkili özörgütlere yöneldiği gerçeğini değiştirmiyor.
Yarın: Hangi işkolu büyürken hangi işkolları küçüldü. Hangi sendikalar üye kaybı yaşarken hangi sendikalar örgütlenmede ivme kazandı üye artışı yaşadı?
Sendika.Org (Özge Yurttaş)