NATO Savunma Bakanları Toplantısı’ndan önceki bir hafta boyunca NATO ve ABD sözcüleri ile Türkiye arasında S-400 tartışması yaşandı. Sert dilli uyarılar karşısında Savunma Bakanı Akar, Türkiye’nin NATO’dan uzaklaşmadığını, S-400’ü almaya mecbur bırakıldığını söyledi
NATO Savunma Bakanları Toplantısı’ndan bir hafta önce Türkiye’nin Rus S-400 füze sistemlerini test ettiği duyurulunca ABD ve NATO’dan peş peşe sert dilli eleştiriler geldi. ABD ve NATO sözcüleri S-400 sistemlerinin bir NATO üyesi tarafından kullanılmasının kabul edilemez olduğunu ve ağır sonuçları olacağını söyledi. Eleştirileri yanıtlayan Savunma Bakanı Hulusi Akar ise “S-400 tedariki bir tercih değil, zorunluluk olmuştur” diyerek bunun Ankara’nın NATO’dan uzaklaşması anlamına gelmeyeceğini savundu.
Rus haber ajansı TASS, Türkiye’nin 16 Ekim’de üç adet S-400 füzesini test ettiğini duyurmuş, aynı gün ABD de Türkiye’nin S-400 füzelerini test ettiğine yönelik haberlere sert tepki göstererek bunun ağır sonuçları olacağını bildirmişti.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Sinop yakınlarındaki bir tatbikatta, S-400 savunma sistemini test ettiğine dair haberlerle ilgili olarak, bunun doğru olması halinde “ağır sonuçlar” doğuracağını bildirdi. ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Morgan Ortagus, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 sistemi edinmesinin dahi “kabul edilemez” olduğunu ve sistemin aktive edilmesi halinde bunun iki ülke arasındaki güvenlik ilişkileri açısından “ağır sonuçları” olacağını ifade etti.
ABD’nin hemen ardından NATO da Türkiye’nin S-400’leri test ettiğine dair haberlere tepki gösterdi.
Alman Haber Ajansı’na (dpa) konuşan NATO sözcüsü, S-400’lere ilişkin olarak “Bu sistem müttefik hava araçları için bir risk oluşturabilir ve müttefikler arasındaki ilişkileri zedeleyebilir” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’nin müttefikleri ile alternatif çözümler aramasının önemine işaret eden NATO sözcüsü, kararın Türkiye’nin ulusal meselesi olduğunu ancak S-400 sisteminin NATO’nun hava ve füze savunma sistemine entegre edilemeyeceğinin altını çizdi. Sözcü, “S-400 hava savunma sisteminin test edildiği Türkiye tarafından teyit edilirse, bu üzücü olur” ifadesini de sözlerine ekledi.
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) NATO Büyükelçisi Kay Bailey Hutchison, Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400’lerin ilk denemelerini gerçekleştirdiği iddiası ile ilgili sert açıklamalarda bulundu. Hutchison, bu açıklamaları, bugün başlayan ve iki gün sürmesi öngörülen NATO Savunma Bakanları Toplantısı öncesinde düzenlediği video-konferansında, kendisine yöneltilen sorular üzerine yaptı.
Hutchison DW Türkçe’nin, “Türk basını NATO üyesi Türkiye’nin Rus yapımı füze savunma sistemi S-400’leri denediğini duyurdu. Türkiye NATO ortaklarını bu konuda bilgilendirdi mi? Bu gelişme, ABD-Türkiye ikili ilişkilerini ve NATO’yu nasıl etkiler? Öte yandan yine NATO müttefiki Yunanistan’ın da 22 yıl aradan sonra S-300’lerini deneyeceği yönünde haberler var. Bu gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorularını yanıtladı.
Sözlerine, “Bu gelişmeler hiç iyi değil” diyerek yanıt vermeye başlayan Hutchison, ABD ve hatta tüm NATO’nun, Türkiye’nin S-400’leri satın alacağını duyurduğu 2017’den itibaren bunu önlemek için “çok yoğun çaba harcadığını” anlattı.
Büyükelçi Hutchison, “Biz, tüm NATO ittifakımızla birlikte Türkiye’yi, hasım olarak kabul ettiğimiz Rusya’dan füze savunma sistemi almaktan vazgeçirmek için elimizden gelen her şeyi yaptık. Rusya’dan füze savunma sistemi almak ve bunu NATO ittifakımızın içine sokmak… Bu bir kırmızı çizgi. Bunda şüphe yok” diye konuştu.
S-400’ler nedeniyle Türkiye’nin F-35 programından çıkartıldığını hatırlatan ABD’nin NATO Büyükelçisi Hutchison, Ankara’nın karşı karşıya kalabileceği sonuçların bununla sınırlı kalmayabileceğine de üstü kapalı ifadelerle işaret etti.
“Ankara’da bir Rus füze savunma sistemine sahip olabilmek için çok şeyi feda ettiler” diyen Amerikan Büyükelçisi Hutchison, “Biz, onları ittifakımıza bağlı kalmaları konusunda ikna edemediğimiz için çok mutsuzuz. Egemenlik meselelerini Rus füze savunma sistemine el uzatmadan çözümlemeye çalışmaya ikna edemediğimiz için çok mutsuzuz” dedi.
Türkiye’ye pek çok farklı savunma sistemi teklif edildiğini açıklayan Hutchison sözlerini şöyle tamamladı:
“Norveç sistemi, sonra SAM’ler, ki bunlar İtalyan ve Fransız yapımı, Amerikan Patriot’lar… Çok seçenekleri vardı. Ama onlar NATO ittifakımız içinde Rus sistemi olan S-400’leri denediler. Bu hepimiz için son derece sıkıntılı bir durum.”
ABD Büyükelçisi Kay Bailey Hutchison’a iki NATO müttefiki Yunanistan ile Türkiye arasında yaşanan gerilim de soruldu.
“NATO’nun arabuluculuk çabalarına rağmen Doğu Akdeniz’de gerilim sürüyor. ABD’nin pozisyonu nedir? NATO iki müttefik arasında tansiyonun düşürülmesi için ne yapabilir? ” sorusuna ABD büyükelçisi şu yanıtı verdi:
“Bu ihtilaf nedeniyle çok kaygılıyız. NATO, bir çatışmanın önlenmesinde rol oynadı… İki taraf arasındaki bu sorunların da, askeri bir ihtilaf ile çözümlenmemesi, bizler için büyük önem taşıyor. NATO, herhangi bir askeri çatışma ya da hata olmaması için atılması gereken adımları sundu. Bunları yaptık. Ama meselenin özünün çözümlenmesi gerekiyor. Yani Türkiye ile, Yunanistan ya da Kıbrıs arasındaki deniz sınırlarının belirlenmesi gerekiyor. Bu da ancak tarafların mutabık kaldığı bir arabulucu ile yapılabilir. Bu da Almanya. Biz her iki tarafı çatışmadan kaçınmak ve sorunları çözüme kavuşturmak için Almanya ile görüşmelere teşvik ediyoruz.”
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ise S- 400 test atışıyla ilgili olarak “Her savunma tedarik programı çerçevesinde deneme ve sistem kontroller yer almaktadır. Bu usuller tedarik programının bir parçasıdır ve tamamıyla teknik bir faaliyettir” dedi.
Akar, “S-400’ler NATO’nun komuta ve kontrol altyapısına entegre edilmeyecek. Türkiye tüm sorumluluklarını yerine getirmektedir” diye konuştu.
NATO Savunma Bakanları toplantısı öncesi Bloomberg’in sorularını yanıtlayan Akar, “Türkiye’nin ihtiyaçlarına sadece Rusya cevap verdi” ifadelerini kullandı.
Akar, “Tam koruma ve kapsama için tüm katmanların ve sektörlerin dikkate alınması gerekir. İhtiyaca göre alternatif sistemler (Patriot, SAMP-T gibi) de alınabilir. Türkiye tüm müttefikleriyle alternatif üzerinde çalışmıştır ve çalışmaya hazırdır. S-400 tedariki bir tercih değil, zorunluluk olmuştur” ifadelerini kullandı.
Yunanistan’ın elinde bulunan S-300’ler hakkında konuşan Akar, “S-400’ler milli sistemde müstakil olarak, NATO’da var olan S-300 gibi Rus menşeli silahların kullanıldığı gibi kullanılacaktır” dedi. Akar, Rus füzelerinin bir gereklilik olduğunu ve Ankara’nın NATO’dan uzaklaştığı anlamına gelmediğini söyledi.
Akar, ABD’den Patriot alınması hakkında ise, “Transferi, ortak üretim ve teslimat takvimi gibi garantiler verilirse ABD’den Patriot hava savunma sistemleri alınabilir. Biz sattık ama Kongre onaylamıyor, teslimata izin vermiyor’ gibi yaklaşımları kabul etmemiz mümkün değil” diye konuştu.
Akar, Türkiye’nin Fransız-İtalyan konsorsiyumu Eurosam tarafından yapılan bir füze savunma sistemi için görüşmelere devam ettiğini söyledi.
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 satın almasına karşı çıkan Amerika Birleşik Devletleri, bu sistemin NATO sistemleriyle uygun olmadığını gerekçe göstererek Ankara’yı daha önce de pek çok kez uyarmıştı.
Türkiye’nin S-400’lerden vazgeçmemesi üzerine ABD, Türkiye’yi F-35 savaş uçakları programından çıkarmış ve Türkiye’yi S-400’leri aktive etmesi durumunda yaptırımlarla tehdit etmişti. Senato’da kabul edilen yaptırım kararı, ABD Başkanı Donald Trump’ın imzasını bekliyor.
Türkiye ve Rusya, 2 milyar 500 milyon dolarlık S-400 anlaşmasını 2017’de imzalamış, sistemlerin sevkiyatı Temmuz 2019’da başlamıştı.
DW Türkçe ve Bloomberg’den derlenmiştir