Engelli insanlar tarihte ve günümüzde ötekileştirmeye maruz kaldılar ve kalmaya devam ediyorlar. Büyük çoğunluğu iktidara, kaynaklara ve fırsatlara erişimden dışlanıyorlar. Bu gibi ötekileştirme kalıpları, YZ sistemlerini biçimlendiren veriye kazınmış hâlde ve bu tarihsel durum YZ’nin mantığına gömülü, yani geçmişte bu gibi ayrımcılığa maruz kalanlar, günümüzde YZ’den en fazla zararı görme tehlikesi altındalar
Yapay Zekâ (YZ) sistemleri hızla çekirdek toplumsal alanlarımızla bütünleşiyor, kaynakları ve fırsatları kimin alabileceği veya alamayacağı konusunda karar verilirken, bilgilendirme amacıyla kullanılıyor. Sıklıkla daha akıllı, daha iyi ve daha nesnel olarak pazarlanan bu sistemlerin yanlı ve hatalı çıktı ürettikleri defalarca gösterilmiştir. Ve çoğu YZ yanlılık araştırması ve raporları ırk ve toplumsal cinsiyete odaklanmış durumda, fakat YZ yanlılığı ve engelliliğe yönelik ilgi oldukça az.
Bu çok önemli bir eksikliktir. Engelli insanlar tarihte ve günümüzde ötekileştirmeye maruz kaldılar ve kalmaya devam ediyorlar. Büyük çoğunluğu iktidara, kaynaklara ve fırsatlara erişimden dışlanıyorlar. Bu gibi ötekileştirme kalıpları, YZ sistemlerini biçimlendiren veriye kazınmış hâlde ve bu tarihsel durum YZ’nin mantığına gömülü, yani geçmişte bu gibi ayrımcılığa maruz kalanlar, günümüzde YZ’den en fazla zararı görme tehlikesi altındalar.
Bu yılın başlarında AI Now Enstitüsü, New York Üniversitesi Engelli Çalışmaları Merkezi ve Microsoft’la işbirliği içerisinde YZ yanlılığı ve engellilik konusunda bir çalıştay düzenledi.
En son yayımladığımız Engellilik, Yanlılık ve YZ raporumuz bu çalıştayın sonuçlarına ve engelli hakkı savunucuları ve araştırmacılarının ürettiği zengin bir araştırmaya dayanıyor. Raporda engellilik çalışmaları ve aktivizmin YZ’nin tehlikeleri ve olanakları hakkında bize ne söyleyebileceğini ve engelliliğe ilginin mevcut YZ’yi “yansızlaştırma” yaklaşımımızı nasıl karmaşıklaştırdığını inceliyoruz. Ayrıca araştırma ve hak savunması için üretken yollara işaret eden, bir kısmı aşağıdaki listelenen, anahtar soruları da tespit ediyoruz:
Engelliliği, YZ tartışmalarının merkezine yerleştirmek YZ’nin yaratabileceği zararları iyileştirmek için çalışmaları yeniden odaklama ve iyileştirme konusunda yardımcı olabilir. Böylece dar teknoloji odaklı bakıştan, “çözme” ve “yardım etme” potansiyeline ve YZ’nin içerisinde oluşturulduğu ve uygulandığı toplumsal bağlam, tarih ve iktidar yapılarını hesaba katan yaklaşımlara doğru geçebiliriz.
Daha fazlasını raporumuzda okuyabilirsiniz.
[medium.com’daki İngilizce orijinalinden Tahir Emre Kalaycı tarafından Sendika.Org için çevrilmiştir]
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.