Gıda ürünlerinde taklit ve tağşişin sonu gelmiyor. 2012 yılından beri tek yetkili kamu otoritesi olan Tarım ve Orman Bakanlığı halk sağlığını hiçe sayan hileci firmalara sadece cüzi para cezaları kesiliyor. Bu önemsiz para cezalarını ödeyenler aynı suçu işleyemeye devam ediyor. Oysa ağır para cezası, faaliyetten men ve hapis cezası olmadan gıda suçlarını önlemek mümkün değil
Türkiye’de gerçek anlamda gıda güvenliği ve gıda güvencesinden bahsetmek mümkün değildir. Periyodik olarak belli aralıklarla 2012 yılından beri açıklanan gıdadaki taklit, tağşiş ve içeceklere eklenen ilaç etken maddeler halk sağlığını tehdit etmeye devam ediyor. Toplumun aydın, gazeteci ve yazarlarını örtülü affın dışında tutup, halka karşı suç işleyen kim varsa serbest bıraktıran iktidar, gıda suçlarına karşı da ceza uygulamaktan imtina etti. Bugüne kadar 1509 firmaya basit cezai uygulamaları dışında hiçbir hapis cezası uygulanmadı.
Halk sağlığı ile oynayanların yaptıkları yanlarına kalıyor. Hile yapan firmaların listesi incelendiğinde çoğunun aynı hileleri yapmaya devam ettikleri anlaşılıyor. 2018 yılında deşifre edilen gıda firmalarından 20’sinin 12 Ekim 2019’da açıklanan listede yine yer aldığını görmekteyiz. Aynı şekilde 17 Nisan 2020 tarihinde açıklanan listede yer alan firmaların bir kısmının da (para cezasını almış olsalar bile) yine hilelerini yapmaya devam ettiğini görüyoruz.
Kamuda yeterli yaptırım ve denetimin sadece gıda alanında olmadığını bilmek lazım. Sosyal Güvenlik Kurumu’na şişirilmiş faturalar gönderip haksız para kazanan çok sayıdaki özel hastanelerin de cezayı ödeyip haksızlıkları yapmaya devam ettikleri bilinmektedir. Hatta ödedikleri cezayı hastalardan fark olarak tahsil ettikleri de bilinmektedir.
En son 17 Nisan tarihinde Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından taklit (Gıda ürününü orijinaline benzetmeye çalışmak) ve tağşiş (Bir şeyin içine normalde bulunmayan başka bir madde karıştırma. Kırmızı ete tavuk eti, zeytinyağına ayçiçeği yağı karıştırılması vb.) yapılan hileli ürünlerin listesi incelendiğinde ortaya çıkan tablo aşağıda özetlenmiştir.
Hile yapılan ürünlerin genellikle fiyatlarının pahalı olduğu ve yaygın tüketildiği bilinmektedir.
Ürün gurubu | Yapılan uygunsuzluk | Halk sağlığı bakımından riskleri |
Alkolsüz içecekler (Enerji içecekleri) |
Tadalafil* ve Sildenafil* eklemek |
Bu iki ilaç etken maddesi, cinsel performans artırıcı diye bilinen piyasa ismiyle Viagra ve benzeri ilaçların etken maddesi. |
*Sildenafil damarlara kan akımını artırdığından cinsel performans dışında vücudun diğer bölgelerinde atardamarlarda da fazla kan akımına bağlı olarak damar yapısında genişlemeler oluşmaktadır. Yarattığı yan etkiler nedeniyle de baş ağrısı, baş dönmesi gibi şikayetler da görülebilir. İlacın sıralanan diğer yan etkileri şunlardır: Görmede bulanıklaşma, midede yanma, yüzde kızarma, alerji, burun akıntısı, burun kanaması ışığa karşı hassasiyet şeklindedir. | ||
Arıcılık ürünleri (Bal ve diğer Arı (Apis mellifera) Ürünleri)
Not: Bir önceki listede yer alan hileci iki firma bu dönemde de aynı hileyi yapmaya devam etmişlerdir. |
-Prolin Miktarı -Diastaz Sayısı -Fruktoz+Glukoz -Fruktoz/Glukoz Oranı -Diastaz Sayısı -Protein ve Hambal Delta C13 değerleri arasındaki fark -C4 Şeker Oranı |
Bu değerler, TGK/Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliğinde yer alan ve dışarıdan herhangi bir müdahale olmadan tamamen arı emeği olması gereken balın kalitesini bozan, kısacası hile yapıldığında bunu tespit eden parametreleridir. Bu testlerde tespit edilen değerlerin normalde alt ve üst sınırları vardır. Normalin altında veya üstünde olmasına bağlı olarak uygunsuzluk tespiti yapılmaktadır. |
Baharatlar
(Özellikle kırmızı pul biber) |
Boya katkı maddesi
|
TGK Baharat Tebliğinde baharatlara doğasında olmayan boyar maddeler eklenemez. Baharattaki tağşişte en çok başvurulan yol, hileyi örtmek için gıda boyaları ekleniyor. |
Bitki, Çay ve Kahve Ürünleri |
TGK’ya Uygunsuzluk ve İlaç Etken Maddesi Tespiti (Sildenafil) |
TGK Bitkisel Ürünler ve Çay Tebliğinde yer alan kalite parametreleriyle oynandığını göstermektedir. Çaya yabani ot, toz, toprak, böcek artıkları yanında, bir firma yukarıda alkolsüz içecek maddesinde açıklanan cinsel performans arttırıcı ilaç ham maddesi eklemiş. |
Bitkisel Yağ
(Ayçiçek ve Zeytinyağı vb.) Riviera Zeytin yağı, Natürel Sızma Zeytinyağı |
-UV’de özgül soğurma,
-Yağ asitleri kompozisyonu, -Sterol kompozisyonu, -Ttrans yağ asitleri, -ECN-42 farkı (tohum yağlarının tespiti, -Trans yağ asitleri,
|
Uygunsuzluk olarak kabul edilen parametreler TGK Zeytinyağı ve Prina Yağı Tebliğinde belirlenen ve olması gereken kalite özellikleriyle hile yoluyla oynandığını göstermektedir. Zeytinyağı bilindiği üzere en çok hile yapılan gıdaların başında gelmektedir. |
Et ve Et Ürünleri (Adana kebap, sucuk, satır köfte, lahmacun harcı, fermente sucuk)
|
Kanatlı eti tespiti, sakatat tespiti, baş eti tespiti, At eti tespiti (Zonguldak’ta Ovalı, Bayram, Kasap Hasan Sucukları ismiyle)
|
Et et ürünleri zeytinyağı, bal, süt, süt ürünleri gibi en çok hile yapılan ürünlerdir.
TGK Sucuk tebliğinde sucukta sadece dana eti olması gerekirken, uygun olmayan etler karıştırılmaktadır. Örneği baş eti, tavuk eti veya sakatat kullanılmaktadır |
Çikolata ve Kakao Ürünleri (Çikolata ve kakaolu enerji içeceği) |
İlaç Etken Maddesi Tespiti (Sildenafil)
|
Denetim sırasında veya şikayetle numunesi alınarak analize gönderilen bu ürün gurubunun tümünde cinsel performans arttırıcı özellik sağlamak için ilaç maddesi olan (Viagra ve benzerleri) Sidenafil eklendiği belirlenmiş. |
Not : Uygunsuzluk tespit edilen çikolata ve kakao içeren ürün piyasada Puma Çikolata, Black Gergedan Epimedium, 7/24 Love, Bufalo Power Next 24, Full Energy Biz10 isimleri altında satılmaktadır. Müşterilerin bazıları bu ürünleri bilerek almakta ve daha çokta gençler tarafından satın alındığı belirtilmektedir. | ||
Süt ve Süt Ürünleri Tereyağı, Tam Yağlı Çeşnili, Taze Eritme Peyniri, Yoğurt, Tam Yağlı Kaymaklı Yoğurt, Yarım Yağlı, Homojenize Yoğurt, Sahan Kaymağı, Krem Labne, Yağsız Homojenize Yoğurt, Baklavalık Sade Yağ, Yarım Yağlı Eritme Peyniri |
Bitkisel Yağ, Nişasta, Natamisin, Nişasta varlığı tespit edilmiştir.
|
TGK Fermente Süt Ürünleri Tebliği, Peynir Tebliği gereğince tüm ürünlerde sadece süt kullanılması gerekirken taklit ve tağşiş amaçlı olarak değişik hileler yapılmaktadır. Tam yağlı çeşnili eritme peynirde küf ve maya ürememesi dolayısıyla raf ömrünü uzatmak amacıyla tebliğde kullanılması yasak olan antibiotik – Natamisin eklenmiştir. |
Takviye Edici Gıdalar ve Ürünleri
Macun, Propolisli Kış Macunu, Kapsül, Epidemiumlu Bitkisel Karışım
|
Bileşimine ilaç etken maddeleri olan; Sildenafilş, Sibutramin ve Tadalafil Eklenmesi.
|
Sildenafil ve Tadalafil enerji verici, performans arttırıcı olarak,
Sibutramin ise zayıflatıcı olarak ürünlere eklenmiştir. Sibutraminin zayıflatıcı etkisi olsa bile kardiyak riskleri tetikleyeceği gözönüne alınarak kullanımı takviye edici gıda ürünlerde yasaklanmıştır. |
Not: Sağlık Bakanlığı bu bitkisel ürün hakkında 16.02.2011 tarihinde aşağıda bir bölümü verilen açıklamayı yapmıştı.
Geçtiğimiz yıl, Avrupa İlaç Ajansı Beşeri Tıbbi Ürün Komitesi (CHMP), Sibutramin içeren ilaçların kullanımında risklerin faydalarından daha fazla olduğuna karar vererek bu ilaçların tüm Avrupa ülkelerinde reçete edilmemesi ve satışının durdurulmasını önermişti. Bakanlığımızca yapılan inceleme sonucu, 16.02.2011 tarihinde söz konusu bütün ilaçların ruhsatnameleri iptal edilip eczane, ecza deposu, hastane seviyesinde piyasadan toplatılarak, satışının durdurulduğu kamuoyuna duyurulmuştu.
*Doğan HALİS/Kimya Müh. Gıda Kontrol Lab.Eski Müdürü
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.