COVID-19 pandemisi devamında ortaya çıkan patronları koruma çabası ve sermaye paketleri üzerine çalışanlara kısa çalışma ödeneği verilecek. Peki bu ödenek kime ne sağlıyor? İşçi-İşveren ne kazanıyor? Daha doğrusu işçi ne kaybediyor, işveren ne kazanıyor?
Kısa çalışma ödeneği
Kısa Çalışma:
İşyerinde Kısa Çalışma Uygulanabilmesi İçin;
İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin;
İşçinin kısa çalışmanın başlatıldığı tarihte, çalışma süreleri ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması olarak açıklanan madde; kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup, son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması şartı vardı.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, koronavirüs tedbirleri kapsamında Kısa Çalışma Ödeneği şartlarının kolaylaştığını belirterek, “600 günü 450’ye, 120 günü de 60 güne indirdik. Çalışanımızı, işverenimizi ve istihdamı koruyacağız” dedi. Evet bu üretilen söylem ve yaratılan yöntem çalışanı, işvereni ve istihdamı koruyor gözükebilir fakat bütünsel olarak düşünerek yorum yapmakta fayda var.
Kısa çalışma ödeneği kapsamında yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülüyor. Yani 3 aylık kısa çalışma ödeneği aldığınızda ve daha sonra işsiz kalıp işsizlik ödeneği talep ettiğinizde, 3 ay eksik olacak şekilde işsizlik maaşı alıyorsunuz. Çünkü çalışanın maaşının %60’ı işverenden değil işsizlik fonundan karşılanıyor.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80 ve 82’nci maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlar üzerinden; Sigortalı %1, İşveren %2, Devlet %1 oranında prim ödemektedir.
Yani buradan çıkarılacak olan sonuç kısa çalışma ödeneğinin verildiği İşsizlik Fonu’nun %25’ini işçiler brüt ücretinden ödemekte. Burada ortaya çıkan absürt durum; kısa çalışma ödeneğinin üretim yapsın veya yapmasın ücretini almaya haklı olan işçilere bir jest gibi gösterilmesi. Aslında yukarıda İşsizlik Fonu’nun oluşumundan da anlayacağımız üzere işçiler ücretleri karşılığında alacak oldukları kısa çalışma ödeneğinin %25’ini kendileri vermiş oluyorlar.
Öncelikle yukarıda da görüldüğü üzere kısa çalışmada ödeneğinin sadece %50’sini işveren ödemekte. Kısa çalışma ödeneği brüt ücretin %60’ından oluştuğuna göre bu ödeneğin devreye girmesi ile ilk baştan ödeneğin işsizlik fonu sayesinde doğrudan %30’unu işçiye ve devlete yüklemekte.
İşsizlik ve özellikle de genç işsizliğin çok yüksek olduğu bir dönemde işverenlerin çalışanlara ücretsiz izini dayatmaları zor olmayacaktır.
Ücretsiz izin
Yukarıda da belirttiğim gibi işsizlik yüksek, yedek işgücü ordusu hazır beklerken işverenler çalışanlarına ücretsiz izine ayrılmalarını dayatacaklardır. Bu konjonktürde de işçilerin bu teklife hayır demeleri ve kabul etmemeleri maalesef olanaksızdır. İşte burada sendikalar sözü devralmalı ve bir şekilde sosyal devlet olmanın özelliklerini kamuoyuna hatırlatmalıdır.
Kim ne kadar kısa çalışma ödeneği alacak? | ||
Brüt | Kısa çalışma | |
ücret | ödeneği | |
2.622 | 1.561 | |
2.943 | 1.752 | |
3.000 | 1.786 | |
3.250 | 1.935 | |
3.500 | 2.084 | |
3.750 | 2.233 | |
4.000 | 2.382 | |
4.250 | 2.531 | |
4.500 | 2.680 | |
4.750 | 2.828 | |
5.000 | 2.977 | |
5.250 | 3.126 | |
5.500 | 3.275 | |
5.750 | 3.424 | |
6.000 | 3.573 | |
6.250 | 3.722 | |
6.500 | 3.870 | |
6.750 | 4.019 | |
7.000 | 4.168 | |
7.250 | 4.317 | |
7.375 | 4.380 | |
7.500 | 4.380 |
Not: İlk satırda yer alan 2622 TL, son 12 ay ortalama brüt kazancı asgari ücret olanları göstermektedir.
Tablodan da görüleceği üzere son 12 aydır asgari ücret alan bir çalışanın alacağı kısa çalışma ödeneği 1561 TL. Daha yüksek olduğunu düşünen veya daha yüksek olduğu konusunda haber yapan gazetelere mevzuatı hatırlatmak istiyorum:
Yani şu anki brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmıyor. Şu andan itibaren geriye dönük 12 ay boyunca alınan brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Bu da ortalama 9 aya yakın prim gününün 2019 brüt asgari ücret, 3 aya yakın prim günününse 2020 brüt asgari ücreti üzerinden hesaplanmasına sebep oluyor. Kısa çalışma ödeneği alan çalışan bir kez daha kaybetti… Hesaplanan ödeneğinin 9 aylık kısmı enflasyonun orantısız yükseldiği bir dönemde eski brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmış oldu.
Yeterli prim gününü sağlayamayanlar, part-time çalışanlar, işsizler… #evdekal diyebilmek için emek ekonomisinde milyonlar için #önlemal.
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.