ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin İran’la nükleer anlaşmadan ayrılacağını ve 2015’te askıya alınan İran yaptırımlarının yeniden uygulanacağını açıkladı
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin İran’la nükleer anlaşmadan ayrılacağını ve 2015’te askıya alınan İran yaptırımlarının yeniden uygulanacağını açıkladı
ABD Başkanı Donald Trump, İran ile P5+1 (ABD, Çin, Rusya, Fransa, İngiltere ve Almanya) arasında 2015’te imzalanan nükleer anlaşma konusunda beklenen açıklamasını gerçekleştirdi.
“Bu anlaşma tek taraflı ve utanç verici” diyen Trump, ülkesinin anlaşmadan ayrılacağını ve 2015’te askıya alınan İran yaptırımlarının yeniden uygulanacağını açıkladı.
Trump ayrıca, ABD’nin anlaşmadan ayrıldıktan sonra ilgili ülkelerle “İran nükleer tehdidine” karşı yeni bir anlaşma için çalışabileceğini söyledi.
Trump’ın açıklamasından satır başları şöyle:
- İran terörün devlet sponsorudur. Hamas, Hizbullah gibi örgütlere destek vermektedir.
- İran rejimi uzun yıllardır kaos ve terörü finanse etmiş bunun için kendi halkının zenginliğini kullanmıştır.
- 2015’te önceki yönetim bir imza attı. Teoride bu anlaşma ABD ve müttefiklerini koruyacaktı. Bu anlaşma İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerine devam etmesini sağladı.
- Bu anlaşma utanç vericidir, tek taraflı korkunç bir anlaşmadır.
- Anlaşma ne barış ne istikrar getirdi, getirmeyecek de.
- Bu anlaşmanın devamına izin verecek olursam Ortadoğu’da nükleer silahlanma yarışı kaçınılmaz olacaktır.
- Nükleer anlaşma İran’ın bölgedeki amaçlarını engellemedi.
- İran’ın nükleer programını bu çürümüş anlaşmayla engelleyemeyiz.
- Bugün ABD’nin İran nükleer anlaşmasından çekileceğini açıklıyorum. Başkanlık memorandumu imzalayacağım ve İran’a ekonomik yaptırımları yeniden getireceğiz.
- ABD nükleer şantajla tehdit edilemez. ABD’ye ölüm diyen bir rejimin dünyadaki en ölümcül silahlara sahip olmasına izin veremeyiz.
- (Dışişleri Bakanı Mike) Pompeo, Kim Jong-un ile yapacağım görüşme öncesi hazırlıkları tamamlamak için tam olarak şu anda Kuzey Kore’ye yolunda. Planlar yapılıyor, ilişkiler kuruluyor. Umut ederim ki bir anlaşmaya varılır. Çin, Güney Kore ve Japonya’nın da yardımıyla herkes için refah ve barışın geleceğine herkes için erişilmiş olur.
Trump’ın açıklamasının ardından İran’dan hızlı bir açıklama geldi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani İran Atom Enerjisi Kurumu’na endüstriyel seviyede uranyum zenginleştirme çalışmalarına başlamaya hazır olun emri verdi.
Ruhani “Birkaç hafta bekleyip müttefiklerimizle ve anlaşmanın taraflarıyla görüşeceğiz. Her şey ulusal çıkarlarımıza bağlı” açıklamasını yaptı.
İran Devlet Televizyonu da Trump’ın anlaşmadan çekilme kararının hukuka aykırı olduğunu ve uluslararası anlaşmaları yıktığını belirtti.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani, Trump’ın bugünkü kararını açıklamasından önce devlet televizyonundan canlı yayınlanan konuşmasında da uluslararası aktörlerle işbirliğine devam etmek istediklerini ifade etmişti.
Ruhani, “Dış politikamız dünya ile yapıcı ilişkiler kurmaya dayanıyor. Yaptırımlar olsun ya da olmasın kendi ayaklarımız üzerinde durmalıyız” dedi.
İran Cumhurbaşkanı ayrıca ne olursa olsun İran’ın ‘kalkınma programına devam edeceğini’ ifade ederek, nükleer enerji stratejisinde bir değişikliğe gidilmeyeceğinin sinyalini verdi.
Ruhani dün (7 Mayıs) yaptığı açıklamalarda da ABD’nin anlaşmadan çekilmesi durumunda “tarihi bir pişmanlık” yaşayacağını söylemişti.
Anlaşmanın taraflarından olan Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Trump’ın kararından üzüntü duyduklarını açıkladı.
Macron Twitter mesajında, “Fransa Almanya ve İngiltere ABD’nin anlaşmadan çekilmesini üzüntüyle karşılıyor. Nükleer silahsızlanma rejimi tehlike altında” yazdı.
France, Germany, and the UK regret the U.S. decision to leave the JCPOA. The nuclear non-proliferation regime is at stake.
— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) 8 Mayıs 2018
Macron Fransa ve Avrupalı müttefiklerinin görevinin İran nükleer anlaşmasını kurtarmak olduğunu da belirtti.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ise ABD’nin kararının istikrarsızlığa ve yeni çatışmalara sebep olabileceğini söyledi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da kararından ötürü ABD Başkanı Trump’a teşekkür etti.
Thank you President Trump for your bold decision and your commitment to prevent Iran from ever getting nuclear weapons. @realDonaldTrump pic.twitter.com/F8lldwqhID
— Benjamin Netanyahu (@netanyahu) 8 Mayıs 2018
İsrail’in BM Büyükelçisi Danny Danon ise Trump’ın kararını “tarihi” olarak niteledi ve “Orta Doğu’ya güvenlik ve istikrar getirecek yeni bir dönemin başlangıcının habercisi” dedi.
Danon, “Terörü destekleyen ve istikrarsızlığı körükleyen bu rejime karşı oluşturulacak birleşik bir hareket, bölgemizi ve tüm uluslararası topluluğu tehdit eden İran saldırganlığına bir son verecektir” dedi.
Son olarak İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson “Anlaşmayı terk etmek hata olur” sözleriyle Trump’a çağrıda bulunurken, İran ise ABD’ye “Anlaşmadan çekilirsen pişman olursun” mesajını vermişti.
Trump ise anlaşmayı “delilik” olarak nitelendirerek, çekilmek istediğini söylüyordu.
Avrupalı müttefiklerinden 12 Mayıs’a kadar anlaşmadaki “korkunç hatalar” olarak nitelendirdiği kısımları değiştirmesini isteyen Trump, aksi halde İran’a yönelik ekonomik yaptırımları yeniden yürürlüğe sokmakla tehdit ediyordu.
İran’ın nükleer programına ilişkin ortak geniş çaplı girişim planı BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi olan; ABD, İngiltere, Çin, Rusya, Fransa ile AB ülkeleri (P5+1) arasında imzalanmıştı.
Anlaşma, Tahran’ın nükleer programını sona erdirmesine karşılık olarak bu ülkeye uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.
Anlaşma, 2015 yılının ekim ayında yürürlüğe girdi ve 2016 yılının ocak ayında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) İran’ın nükleer programının barışçıl olduğunu açıklamasıyla uygulanmaya başladı. BM’nin ve Batılı ülkelerin İran’a uyguladığı mali, ticari, enerji ve diğer alanlardaki yaptırımlar kaldırıldı. Anlaşma doğrultusunda İran’ın dondurulmuş olan milyarlarca dolarlık ticari mal varlığına erişimi yeniden sağlandı. İran’ın anlaşma kurallarına uymaması durumunda yaptırımların yeniden devreye girmesi koşulu getirildi.
Anlaşmanın uygulanıp uygulanmadığını denetlemekle görevli Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), şimdiye kadar İran’ın anlaşmanın tüm koşullarına uyduğunu saptamıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ele geçirdiklerini söylediği “çok gizli belgelere” dayanarak, İran’ın nükleer silah üretimini uluslararası toplumdan saklayarak gizli çalışmalar yaptığını öne sürdü. ABD Başkanı Donald Trump da bu iddialara destek verdi.
İlgili haber:
Sendika.Org, AFP, BBC Türkçe, Reuters