Nuit Debout eylemleri çok uzak olmayan bir coğrafyada edinilen tecrübeler, sokak hareketleri, grevler ve yeni yaratımlarla sürüyor. Biriktirdiklerini, ürettiklerini, kazanımlarını görebilmek için zamana ihtiyacımız olduğu aşikâr 31 Mart’ta yeni iş yasasına karşı yapılan eylemin ardından eylemcilerin La République meydanını terk etmemesiyle iyice görünür olan, kitleselleşen ve Nuit Debout (Gece Ayakta) adını alan eylemler iki ayı […]
Nuit Debout eylemleri çok uzak olmayan bir coğrafyada edinilen tecrübeler, sokak hareketleri, grevler ve yeni yaratımlarla sürüyor. Biriktirdiklerini, ürettiklerini, kazanımlarını görebilmek için zamana ihtiyacımız olduğu aşikâr
31 Mart’ta yeni iş yasasına karşı yapılan eylemin ardından eylemcilerin La République meydanını terk etmemesiyle iyice görünür olan, kitleselleşen ve Nuit Debout (Gece Ayakta) adını alan eylemler iki ayı aşkın süredir devam ediyor. Denis Godard’a göre bu eylemlilik sürecini başlatan nedenler arasında genel öfke, az ya da çok farklı mücadelelerin yeraltında gelişmesi, yeni iş yasasına karşı ortaya çıkan ortak mücadele ve La République meydanının işgali yer alıyor.[1]
Eylemler 31 Mart’ın ardından önce Fransa’daki diğer şehirlere ve sonrasında ulusal sınırları da aşarak başta Belçika olmak üzere birçok Avrupa ülkesine yayıldı. Kimisi geç kalmış 2011 eylemleri olarak kimisi de yeni bir Paris 68 olarak göredursun Nuit Debout eylemleri bugünlerde hâlâ devam ediyor.[2] Hareketin Fransa’da ve diğer ülkelerdeki dağılımını interaktif haritadan görmek mümkün. Yakın dönemdeki benzer ayaklanmaların (Occupy, Gezi vb.) aksine meydanların “işgalinin”[3] yanı sıra gerçekleşen grevler de hareketin özgün karakterini oluşturuyor.
Peki, bu kadar yaygınlaşan ve süregiden bu ayaklanma dalgası medyaya nasıl yansıdı? Bu yazıda ana akım medyaya dair derinlikli bir analizden ziyade “neler olup bittiğini takip etmek isteyen” okuyucular için birçoğu rizomatik olarak örgütlenen, ağ(lar) oluşturan ve iyi birer alternatif medya örneği sayılabilecek farklı kanalları, platformları tanıtmaya çalışacağım.
Tahmin edileceği üzere ana akım medya kuruluşlarının toplumsal ayaklanmalardaki rolü birçok ülkede benzer. Ama yine de 7 gazetenin tek genel yayın yönetmeni olması sanırım bizim coğrafyamızda daha belirgin.[4]
Genel olarak dünya çapında yayın yapan basın kuruluşlarının tavrını iki kategoride incelemek mümkün. Birincisi, Nuit Debout eylemlerini görmezden gelme ya da bu eylemlere dair haberlere çok az yer verme şeklinde. Öyle ki CNN, Aljazeera English ve BBC’yi bu kategoriye dahil edebiliriz. İkinci kategoride ise gerçekleri çarpıtan basın kuruluşları yer alıyor. Associated Press, New York Times, ABC, Fox News gibi basın kuruluşları yaptıkları haberlerde eylemcilerin haklı taleplerine, polisin eylemcilere uyguladığı şiddete yer vermekten ziyade eylemcilerin “verdikleri zararlara” odaklanıyorlar.[5] Le Figaro gibi muhafazakâr ulusal basın kuruluşları ise “Nuit Debout hareketinin medya helyumuyla şişirildiğini” söyleyerek eylemleri doğrudan karşısına alıyor.[6]
Hareket oldukça iyi bir derleme çalışması yaparak Wiki sayfası üzerinden Nuit Debout eylemlerinin basına yansımasını günbegün kaydediyor. Takip etmek isteyenler için oldukça yararlı bir bağlantı:
2011 ayaklanmalarından ve Gezi’den yola çıkarak konuşursak ülkedeki grev dalgası basın sektörünü de etkiledi ve Fransız Komünist Partisi ile ilişkili olan L’Humanité haricinde hiçbir matbu gazetenin çıkmadığı günler oldu.[7]
Peki hareket, ana akımda genel tablo buna benzerken kendi (alternatif) medyasını nasıl kurabildi?
Aşağıdaki diyagram hareketin temel yapısını anlatmaya çalışıyor. Yazı itibariyle bizi ilgilendiren Pôle communication, Nuit Debout’nün iletişim kanallarını gösteriyor.
Hareket, önceki deneyimlerden çıkan derslerle birlikte ilk günden itibaren İnternet üzerinde çok aktif oldu. Bir yandan kendi iç iletişimlerini, çağrılarını İnternet üzerinden yürütürken öte yandan “dış dünya” ile bağlantılarında da İnternet’i temel iletişim aracı olarak kullanabildi.[8]
Gelişkin ve sürekli güncellenen bir web sitesi, farklı sosyal medya platformlarında çok sayıda (büyük kısmı yerel olan) hesap, radyo kanalı, gelişkin bir wiki portalı, anlık yazışma için chat kanalı, canlı yayınlar, görsel üretimler derken hareketin İnternet’teki varlığı çok gelişkin ve haliyle takip edebilmesi de oldukça zor.[9]
31 Mart’ta meydan işgali ile iyice görünür olan hareket kendi takvimini de yarattı. Öyle ki eylemliliğin sürdüğünü ifade etmek için 32 Mart, 33 Mart derken hareket bugünlere de geldi. Tabii bu da hashtaglere yansıdı: #32Mars… #70Mars #96Mars (4 Haziran itibariyle).
Hareketin resmi web sitesi eylemlilik süreçleriyle ilgili haberlerin, analizlerin yayınlandığı, ortak eylem ajandasının paylaşıldığı bir site olmasının yanı sıra hareketin diğer medya kanallarının (TV Debout, Stream Debout, Radio Debout, Gazette Debout) da bağlantı noktası. Yani web sitesinin eylemlere dair kolektif belleğin taşıyıcısı olan bir portal olarak kullanıldığını söyleyebiliriz. Ayrıca site içerisinde yer alan #GlobalDebout alanında, hem 15 Mayıs’ta dünya genelinde yapılan eylemlere hem de dünya genelindeki sonrasındaki eylemlere dair bilgiler yer alıyor.[10] Convergence des luttes sitesi de mücadelelerin ortaklaşa birbirinden haberdar olması işlevi görüyor.
Gazette Debout:
Gazette Debout, hareketin İnternet gazetesi. Hareketin web sitesine benzer bir şekilde bu bir portal işlevi görüyor. Özellikle Médias Debout alanındaki farklı medya türleri (fotoğraf, çizim vb.) oldukça zengin.
Gazetenin günlük eylemleri, komisyon toplantılarını saat saat duyurduğu bir bülteni de var: Bulletin Debout.
Rennes Debout gibi bazı yereller ise kendi gazetelerini çıkarıyor: Gazette Nuit Debout – Rennes.
Wiki Portalı: Web sitesine benzer bir şekilde bir portal olarak kullanılan Wiki sayfası sürekli güncelleniyor ve hem ulusal, hem de diğer ülkelerdeki ayaklanmalar arasında bir koordinasyon görevi görüyor. Tamamı olmasa bile İngilizce olan sayfalardan da buluşmalara dair bilgilere ulaşmak mümkün.
Chat Kanalı: Anlık yazışmaları sağlayabilmek için hareket açık kaynak olan kendi chat kanallarını da oluşturdu.
Radyo:
Birçok harekette olduğu gibi Nuit Debout de kendi radyosunu kurdu. Yerellerden yayın yapan radyo kanalları haricinde Radio Debout’yü de takip etmek mümkün:
Hareketin doğrudan kurduğu, yönettiği İnternet portalları haricinde bileşenlerin kendi web sitelerinin de katkıları oluyor. Banliyölerin sesini duyuran Paris-luttes.info sitesinde birçok yerde göremediğimiz haberlere ulaşabilmek mümkün. Bu, hareketin sadece merkezlerdeki beyaz-orta sınıf mensuplarından oluşmadığını, banliyölerdeki çatışmaları duyurması açısından önemli. Paris bölgesindeki alternatif haber kanallarından olan Démosphère’den de Nuit Debout eylemlerinin (ve diğer eylemlerin) hangi lokasyonlarda hangi saatlerde olacağını takip edebiliyoruz. Reporterre ise ekoloji odaklı habercilik yapan bir site ve o da Nuit Debout eylemlerine sıklıkla yer vermeye çalışıyor.
Gerek yüksek kullanım rakamları gerekse farklı medya türlerini desteklemesi Facebook’u son dönem hareketlerinde en çok tercih edilen sosyal medya platformu yapıyor. Canlı yayın özelliğinin devreye alınmasıyla birlikte ise hareketler için bu imkânlar iyice arttı. Nuit Debout da Facebook’ta oldukça etkin ve çok sayıda sayfası var. İlk akla gelen Nuit Debout resmi sayfası. (Daha sonra Twitter’da da diyeceğimiz gibi) ana sayfalar genel bilgilerin verilmesi haricinde diğer sayfalar arasında koordinasyonu da sağlıyor. Bunun yanında ayaklanmaların sıçradığı diğer şehirlerin de kendi sayfaları mevcut:
Lyon, Toulouse, Rennes, Metz, Bordeaux, Nantes…
Hareketin farklı alanlar için kurduğu komisyonların bir kısmının da kendi sayfası var. Akla ilk gelenler: Écologie Debout (Ekoloji Ayakta), Convergence des luttes #jouretnuitdebout (Mücadelelerin Yakınsaması Gece ve Gündüz Ayakta), Archi Debout (Mimari Ayakta), Commission économie #NuitDebout Paris (Ekonomi Komisyonu Gece Ayakta Paris).
Global Debout gibi genel yayın yapan Facebook sayfalarının yanı sıra özellikle İspanya ve İngiltere’de açılan çok sayıda Facebook sayfası da var (Nuit Debout Spain, Nuit Debout London).
Türkiye’de Nuit Debout eylemlerini duyurma amaçlı kullanılan Facebook sayfasını da atlamayalım. Takip edecekler için: Nuit Debout Turquie- Gece Ayakta Türkiye.
#Debout’nun hareketi simgelemesi daha önceki #Occupy deneyimine (Türkiye’de #diren gibi) benzer bir etki yarattı. Hareketin Facebook’takine benzer şekilde Twitter’daki çok sayıdaki hesabı arasında en başta @NuitDebout gelirken @GlobalDebout adresi de dünya geneli için İngilizce yayın yapıyor. Fransa’da ayaklanma dalgasının sıçradığı ve devam ettiği birçok şehir de kendi yayınları için sosyal medya hesaplarını kullanıyor. İlk akla gelenler Paris (@nuitdeboutparis), Lyon (@NuitDeboutLyon), Toulouse (@NuitDeboutTlse). Sık kullanılan bir hesap da İngiltere’den: Londra (@NuitDeboutLDN).
Bunlar haricinde 2011’deki ayaklanma dalgasıyla ortaya çıkan ve gece ayakta eylemlerine de kucak açan hesaplar mevcut. @15MBcn_int de bunlardan biri.
Hareketin kendi takvimini yaratmasından söz etmiştik. Bu takvimin hashtag olarak kullanılması #36Mars, #90Mars ise Twitter’da çok yaygın.[11]
Youtube – TV Debout – canlı yayınlar
Akla ilk gelen TV Debout hesabı. Ağırlıkla röportajlara yer veren bu hesapta çok sayıda videoya erişmek mümkün.
Canlı yayınlara olan ilgi yüksek. Periscope yayınları ve şimdilerde Facebook’taki canlı yayın özelliği sıkça kullanılıyor. Öyle ki La République’ten yapılan canlı yayınlarda bazı videolar La République’nin kapasitesinden daha fazla kez izlenmiş.[12] La République’ten yapılan Periscope yayınlarında Remy Buisine adı ön sıralarda geçen isimlerden biri.
Peki Instagram, Tumblr, Snapchat?
Hareketin görsel belleğinin taşıyıcılarından olan ve etkin olarak kullanılan Instagram hesaplarının başlıcaları nuitdebout, nuitdebouttoulouse, nuitdeboutlyon
Instagram’da da yaygın hashtagler benzer:
#nuitdebout, #onvautmieuxqueça[13].
Tumblr da Instagram’a benzer bir şekilde görsel bellek olarak kullanılıyor.
Son dönemde özellikle gençler arasında yaygın olarak kullanılan Snapchat de mücadelenin bir parçası olmuş. Şuradan takip edebilirsiniz.
Mobil uygulama
Nuit Debout’nün Android platformunda geliştirilmiş bir uygulaması da var. Uygulama üzerinden haberlere, chat kanalına, Radio Debout ve TV Debout kanallarına erişim mümkün.
Özgür ağlar:
Occupy ve Indignados’a benzer olarak Nuit Debout’de de özgür ağlar kullanılıyor. Henüz çok etkili olduklarını söylemek mümkün değil tabii. Akla ilk gelen Diaspora oluyor.
GitHub depolama ortamında ise hareketin resmi sitesine ait kodlara erişebilirsiniz.
Görsel içerikler:
İspanya İç Savaşı’ndan (1936-1939) Gezi’ye değin aşina olduğumuz görsel malzemelerin, afişlerin, grafittilerin, pankartların yoğun kullanımına Nuit Debout’de de rastlıyoruz. Bu içeriklerde yine hakim tonlar polis şiddetinin belgelenmesi, grev çağrıları ve mizah diyebiliriz.
Nuit Debout eylemleri çok uzak olmayan bir coğrafyada edinilen tecrübeler, sokak hareketleri, grevler ve yeni yaratımlarla sürüyor. Biriktirdiklerini, ürettiklerini, kazanımlarını görebilmek için zamana ihtiyacımız olduğu aşikâr. Ancak bizim coğrafyamızda gelişen mücadele hatları ve alternatif medyaya dair neler yapabileceğimizi görebilmek için ise daha derin ve detaylı incelemeler yapmamız, bir kulağımızı da sürekli oradaki gelişmeleri dinlemeye açmamız gerekiyor.
* Yazıya katkılarından ve eleştirilerinden dolayı Canan Coşkan’a teşekkürler.
Dipnotlar:
[1] https://www.jacobinmag.com/2016/05/nuit-debout-labor-law-valls-france-paris/
[2] Tabii hareketle ilgili temel eleştiri noktalarından birini de atlamamak lazım. Hareketin beyaz-orta sınıf odaklı bir hareket olduğu, göçmenleri, siyahları veya Arapları çoğunlukla temsil etmediği ve onların katılımını sağlamadığı belirtiliyor. Bu tespit tabii kim medya kullanımını ve medyada temsil tartışmalarını da etkiliyor. Bu konuda TeleSur’un yaptığı röportaj ve değerlendirme yazısını okumak mümkün: http://www.telesurtv.net/english/news/Black-and-Arab-Activists-Fight-State-Racism-in-France-20160524-0050.html
[3] Bazı eylemciler eylemliliklerini, meydanları 24 saat boyunca zapt etmedikleri için işgal olarak adlandırmamayı tercih ediyorlar. Bu nedenle İşgal’i tırnak işareti (“”) içinde belirttim: https://roarmag.org/essays/nuit-debout-interview-baki-youssouf/
[4] 7 Gazete, 1 Genel Yayın Yönetmeni, bianet, 7 Haziran 2013: http://bianet.org/bianet/siyaset/147327-7-gazete-1-genel-yayin-yonetmeni
[5] Gabriel Rockhill, 8 Mayıs’ta yayınlanan Media Blackout On Nuit Debout başlıklı yazısında bu konuyu inceliyor: https://www.popularresistance.org/media-blackout-on-nuit-debout/
[6] http://www.languedocliving.com/french-newspaper-round-up-27-april-2016-news-5166.html
[7] http://haber.sol.org.tr/dunya/fransada-bugun-ulusal-gazeteler-cikmayacak-157155
[8] Fakir dergisinden François Ruffin’in şubat ayında gösterime giren Merci Patron! adlı filminin özellikle gençleri hızla sorgulamaya yönelttiği ve eleştiri oklarını sisteme yönlendirmelerine neden olduğu düşünülüyor.
[9] Nuit Debout’nün bu kadar yaygınlaşmasına dair iyi saptamaların olduğu bir yazı: https://mediaactivism.org/2016/04/16/nuitdebout-5-things-to-know-about-the-movement-thats-spreading-through-france-and-maybe-europe/
[10] Hareketin resmi sitesinin Fransızca, site içerisindeki #GlobalDebout alanının ise İngilizce olduğunu belirtmekte fayda var.
[11] Günlük olarak yeni gelişmeleri takip edebilmek için Twitter üzerinden hareketin takvimini kullanıp hashtagli arama yapabilirsiniz. Örneğin 5 Haziran 2016 için #97Mars’ı kullanabilirsiniz.
[12] Detaylı istatistikler için bağlantı incelenebilir: https://cartorezo.wordpress.com/2016/06/01/2-millions-de-tweets-nuitdebout-les-twittos-remplacent-les-medias-via-periscope/
Sendika.Org, yayın hayatına başladığından bu yana işçi sınıfı hareketinin, solun ve genel olarak toplumsal muhalefetin gündemine ilişkin, farklı politik perspektiflerden düşünsel katkılara açık bir tartışma platformu olagelmiştir. Sitemizde yayımlanan yazılar yayın kurulunun politik perspektifiyle uyumluluk göstermeyebilir. Amacımız, mücadelenin gereksinim duyduğu bilimsel ve politik bilginin üretimini zenginleştirecek tüm katkılara, yayın ilkelerimiz çerçevesinde, olabildiğince yer verebilmektir.