Çekimine 12 yıl önce başladığım, Köy Enstitüleri üzerine bir belgesel olan “İmece” adlı filmin altı bölümü 20 Nisan’dan başlayarak Pera Müzesi’nde gösterilecek. Bu altı bölüm şöyle sıralanıyor:

60 YIL SONRA GERİYE KALANLAR (44 dk. 2000-2004) 20 Nisan Cuma- 5 Haziran Salı/ 18:30

21 Köy Enstitüsünden görüntülerin yer aldığı belgeselde, enstitülü 23 öğretmenin kısa röportajları da yer almaktadır.

ÇİFTELER KÖY ENSTİTÜSÜ (105 dk. 2000-2006) 27 Nisan Cuma- 7 Haziran Perşembe/ 18:30

Belgesel, 1936 yılında, Mahmudiye Köyü’nde eğitim kursu olarak açılan okula, ertesi yıl Hamidiye Köyü’nde inşa edilen binaların eklenmesiyle kurulan öğretmen okulunu anlatıyor. 1940 yılında çıkan bir yasayla “Çifteler” adıyla ilk köy enstitüsü olarak faaliyet gösteren okul, 13 yıl içinde 51’i kadın, 1248’i erkek olmak üzere 1299 öğretmen yetiştirdi.

KIZILÇULLU KÖY ENSTİTÜSÜ (95 dk. 2000-2007) 3 Mayıs Perşembe- 14 Haziran Perşembe/ 18:30

1937’de İzmir, Manisa, Aydın ve Muğla illerinden seçilen öğrencilerle “Köy Öğretmen Okulu” olarak İzmir Amerikan Koleji’nde başlayan eğitim, 1940 yılında “Köy Enstitüsü” olarak sürdürülmüş; ilk mezun olanların tümü Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’ne gönderilmiştir. 1950’den sonra karma eğitime son verilmiş, kız öğrenciler Kızılçullu’da toplanmıştır. O tarihe kadar yaklaşık 1300 öğretmen, sağlık memuru ve ebe mezun edilmiştir.

GÖÇEBE ENSTİTÜ KEPİRTEPE (61 dk. 2000-2004) 10 Mayıs Perşembe- 19 Haziran Salı/ 18:30

1937 yılında Edirne-Karaağaç’da Eğitmen Kursu ve Trakya Köy Öğretmen Okulu açılır. Okul ve Kurs önce Alpullu’ya, daha sonra Lüleburgaz’a nakledilir. Okulun Kepirtepe’ye kurulmasına karar verilmesiyle birlikte binalar yükselmeye başlar. 17 Nisan 1940’da Kepirtepe Köy Enstitüsü olan okulun öğrencileri, bir yıl sonra Trakya’nın güvenlik nedeniyle boşaltılması yüzünden Ankara’nın Hasanoğlan köyüne göçerler. Dokuz ay sonra yeniden Kepirtepe’ye dönülür. Enstitülerin kapatılmasına kadar geçen süre içinde Kepirtepe’den 709 öğretmen mezun edilmiştir.

CILAVUZ KÖY ENSTİTÜSÜ (75 dk. 2000-2008) 17 Mayıs Perşembe- 21 Haziran Perşembe / 18:30

1937’de Kars’ın Susuz ilçesindeki Ruslardan kalma kışlada açılan Eğitmen Kursu, 1940 yılında Köy Enstitüsü olarak sürdürülmüş; Kars, Ağrı, Erzurum ve Artvin’den seçilen öğretmen adayları dört yıl sonra kendi köylerine gönderilmiştir. Kapatılana kadar dokuzyüzü aşkın öğretmen mezun edilmiştir. Daha sonra Cılavuz’a, Köy Enstitülerinin kapatılması için var gücüyle çalışan Kazım Karabekir’in adı verilmiştir.

SAVAŞTEPE KÖY ENSTİTÜSÜ (90 dk. 2000-2005) 22 Mayıs Salı- 28 Haziran Perşembe / 18:30

1940 yılında Balıkesir’in Savaştepe beldesinde kurulan Köy Enstitüsü önce Eğitmen Kursu olarak eğitime başlamış, daha sonra Balıkesir köylerinden seçilen kırk öğrenci ile etkinliğini sürdürmüş, 12 yıl içinde 141 kadın, 1030 erkek öğretmen yetiştirmiştir.

Altı bölümün toplam uzunluğu 470 dakika, yani 7 saat 50 dakika… Geriye kurgusu yapılacak 16 bölüm daha kalıyor. Pera Müzesi, Ekim ayında da gösterimleri sürdürmek niyetinde. O tarihe kadar yeni birkaç bölüm daha bitirmeyi düşünüyorum.

Pera Müzesinin bastırdığı broşürde etkinlik şöyle sunulmuş:”Cumhuriyet tarihinin en dramatik değişim süreçlerinden biri olan Köy Enstitülerine odaklanan, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı işbirliğiyle hazırladığı “Düşünen Tohum, Konuşan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940- 1954″ sergisi, arşiv belgeleri, fotoğraflar, kişisel eşyalar ve tanıklıklarla önemli bir döneme ışık tutuyor. Sergi kapsamında Pera Film, Ahmet Soner’in hazırladığı altı belgesel filmi sunuyor. Yüzde doksana yakını okuma yazma bilmeyen bir ülkede Cumhuriyet’i yaşatma ve yeni bir insan tipi yetiştirme amacıyla, dönemin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç önderliğinde 17 Nisan 1940’ta kurulan Enstitüler, köyden aldıkları çocukları eğitip tekrar köye yollayarak halkın geniş kesiminin aydınlanmasını hedeflemişlerdi. 1946’da dış ve iç baskılarla yavaşlayan süreç sonunda, 1954’te Enstitüler kapatıldı.”

Bugünkü yazıyı kendime ayırdığım için özür dilerim, ama bu etkinliği okurlara duyurmamak da biraz tuhaf olmaz mıydı? Belki bu konuyu merak edenler, belgeselleri izlemek isteyenler vardır diye düşündüm.