Türk-İş tarihinden bir yaprak: Gıda işkolunda grup toplu pazarlığının ortaya çıkışı ve Ege Tüm Gıda-İş Sendikası (1964-1967) -Can Şafak Belgeler Belge 1 – Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu (1964), 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul, 7-9 Şubat 1964: Federasyonun Türkiye tipi sendika ilkesine ilk yaklaşımları “Türk-İş Teşkilatlanma Projesi kuvveden fiile çıkmadan […]
Türk-İş tarihinden bir yaprak: Gıda işkolunda grup toplu pazarlığının ortaya çıkışı ve Ege Tüm Gıda-İş Sendikası (1964-1967) -Can Şafak
Belgeler
Belge 1 – Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu (1964), 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul, 7-9 Şubat 1964: Federasyonun Türkiye tipi sendika ilkesine ilk yaklaşımları
“Türk-İş Teşkilatlanma Projesi kuvveden fiile çıkmadan evvel memleketimizde beşyüzün üstünde ve irili ufaklı olmak üzere sendika mevcuttu. Bugün ise bu miktar gerek Türk-İş’in, gerekse temsilcilerin gayreti ile üçyüz küsura inmiş bulunmaktadır.
Bu kafi olmamakla beraber ileri atılmış bir adımdır.
Türk-İş’in ilk Teşkilatlanma Projesi 16 teşkilat üzerine kurulmuş iken bilahare genişletilmiş, 28’e çıkarılmış ve 274 sayılı kanundan sonra da bu miktar Çalışma Bakanlığının neşretmiş olduğu İşkolları
Tesbit Nizamnamesi ile dondurulmuştur.
Ancak, Türk-İş Teşkilatlanma Projesini sendika yöneticileri tam manasiyle kavrayamamaktadırlar ve dolayısiyle de sendikalaşma hareketleri idarecilerin arzusuna göre kanalize edilmektedir. Bu itibarla Türk-İş’in, idarecileri bu mevzuda ve devamlı seminerler yapıp gaye idarecilere anlatılmalıdır.”
(…)
“Son zamanlarda Türk sendikacılık aleminde bir slogan dolaşıyordu. Bu kafa ve kasa birliği sloganı idi. Yapılan sendika kongrelerinde sendika liderleri bu mevzuu alıp işliyor, artık ufak teşkilatların bir şey ifade etmediğini anlatıyor ve merkeziyetçilik sistemi savunuluyor, kafa ve kasa birliğinin yapılması isteniyordu. Savunulan bu slogan gerçekti.
İşte bu tarihi kararı Büyük Kongremiz verecek İcra ve İdare heyetlerine gösterecektir.
Muhakkak olan bir şey varsa o da Heyetinizin Türk-İş’in Teşkilatlanma Proje prensipleri dışına çıkmadan meselenin en iyi ve en güzel şekilde halledileceğidir.”
(Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu (1964), s. 40 ve 45)
Belge 2 – Ege Tüm Gıda-İş Sendikası’nın Türk-İş’e 15.7.1966 gün ve 3628 sayılı yazısı
15.7.1966
Sayı: 3628
Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Başkanlığına
ANKARA
Konfederasyonumuzun Teşkilatlanma Planı gereğince emirlerine uygun olarak başta Sayın Seyfi Demirsoy ve Halil Tunç’un da teşvik ve direktifleri ile teşkilatımız bağlı bulunduğumuz Federasyon camiası içinde Türk-İş’in vazettiği prensipleri savunmakta ve sırf bu sebeple de Millî Sendika tipini benimsemektedir.
Konfederasyonumuz, temsil ettiği camianın gücünü; ki biz de buna inanıyoruz, kasa ve kafa birliği yapmış kuvvetli sendikaların kuruluşunda buluyorsa ve vazettiği prensiplerinden tâviz vermesi ve kendi fikriyatını savunan kimselerde, sağdan soldan gelen türlü tâvize karşı çıkması lâzım geldiği kanaatındayız.
Bundan evvel Sayın Türk-İş Başkanının yönettiği Federasyon kongresinde alınmış bulunan Millî Sendika’ya gidiş kararını tatbik etmeyen ve hattâ Türk sendikal tarihine bir utanç vesikası olarak geçecek şekilde hareketle bu kararı zabıtlardan çıkartma cesaretini gösteren şahsî çıkarcılara Türk-İş’in hâlâ müsamaha göstermesi de şayanı teessür ve şayanı hayrettir.
Sendikamızın, üst kuruluşumuz olan Federasyonumuzla hiç bir ihtilâfı yoktur. Bu şekilde faaliyet sarf etmelerinde de, gerek sendikamıza, dolayısiyle üyelerimize, Ege’de birleşmiş güçlü bir teşekkül olarak (mesele gemisini kurtaran kaptansa) zararı da dokunmayacaktır.
Ancak, Türk-İş prensip kararlarını istismar ederek ve bu kararları savunanlar içinde «sizin altınızdan koltukları bu herifler alır» diyerek. Konfederasyonumuza karşı ihanet içinde bulunan bir grup federasyon yönetimini eline geçirdikten sonra, kendisine bağlı teşekkülleri parçalamak ve yöneticilerini gözden düşürmek üzere harekete geçilmiştir.
Vazifeleri, federasyon camiasında huzuru, sulhu, bağlılığı temin ,e birleştirmek olanların; ikinci sendikaları bizzat ve üyelerini parmak için gayret sarfetmeleri sendikal hayatımız için büyük yüz akıdır.
Bu cüretkârların, işlemekte perva etmedikleri ihanetlerin sebebi Türk-İş idarecilerinin vazettiği prensipleri savunmaları ve bunlara karşı çıkanlara müsamaha etmeleridir. Bunun tipik misâli, federasyonumuz yayın organı ile bağlı sendikalara yaptıkları hücum, hareket ve iftiradır. Sözde bu yöneticiler, federasyonumuzun gazetesini kendi seviyelerine indirerek bu iftira, bölme ve parçalama gayretlerinde maalesef karakterdeki şekillerini kullanmaktan da çekinmemişlerdir. Bu küfürnameler, Ege’de sendikamıza karşı kurdukları ve teşriki mesai ettikleri,
1 – Türk-İş’in üyesi olmayan, Batı Anadolu Besin İşçileri Sendikası,
2 – Tuz, Müskirat Sendikası’na gönderilecek işyerlerinde dağıtılmıştır.
Diğer taraftan bu küfürnameler Balıkesir, Çanakkale ve Körfez’de bu ihanetin içinde bulunan bir kadın tarafından dağıttırılmaktadır. Küfürnameleri eline alan üyelerimiz ve aklı selim sahibi herkes bu küstahlığa, bu ihanete iğrenerek bakmaktadır.
Bu konuda Balıkesir’den aldığımız bir mektupla, küfürnamelerden birer adet ilişikte gönderilmiştir.
Ceridelerinin tetkik edilerek, Türk-İş prensiplerine ihanetleri sabit olan Müskirat Federasyonu yöneticilerinin tecziyelerini arz ve talep ederiz. Şayet Türk-İş, vazettiği prensiplerinden rücu etmişse bu prensipleri savunan Sendikamıza bildirilmesini dileriz.
Cavit Yalçın (Genel Başkan)
Orhan Sorguç (Genel Sekreter)
Belge 3 – Türk-İş’in Müskirat Federasyonu’na 27.07.1966 gün ve 2244-3-2 sayılı yazısı
Sayı: 2244-3-2
Ankara: 27.7.1966
Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu Başkanlığına
İstanbul
İlgi: 26.7.1966 tarih ve 966/138 sayılı yazınız:
Federasyonunuz üyesi İstanbul Tig-İş, Samsun Tig-İş, Ege Tüm Gıda-İş Sendikalarını aidat vecibelerini yerine getirmedikleri vecibesiyle Federasyonumuz bünyesi ile alakalarının kesildiği ilgideki yazınızda bildirilmekte ve bu üç sendikanın Türk-İş bünyesinden de düşürülmesi talep edilmektedir.
Türk-İş’e bağlı kuruluşlar arasında aidat ödemediği takdirde bünyeden çıkarılacağına dair tüzük maddeleri bugüne kadar hakikatte işletilmiş değildir.
Adı geçen üç sendikanın federasyon bünyesinden çıkarılmalarına sebep olarak gösterilen hususu Türk-İş Konfederasyonu uygun görmemiştir. Bu üç sendikanın yazınızda ileri sürüldüğü şekilde Türk-İş bünyesinden de otomatikman çıkarılacaklarına dair Ana Tüzüğümüzde bir hüküm yoktur. Binaenaleyh Federasyon İcra ve İdare Heyetlerinin aldığından bahsedilen bu kararı Türk-İş Konfederasyonu tanımamaktadır.
Ayrıca istihbar olunduğuna göre, Federasyonunuz bünyesindeki ikinci kuruluşların, ihraç edilen üç sendika yerine Federasyonunuza üye olarak kabul edildikleri yazı ile kendilerine bildirilmiştir.
Bu huzursuzluklara sebep olan ikinci kuruluşların tarafınızdan kurulduğu veya kurulmalarının terviç olunduğu yolundaki söylentilerin de gerçek olduğu bu suretle anlaşılmış bulunmaktadır.
Türk-İş Konfederasyonu İstanbul, Samsun ve İzmir sendikalarınızı Federasyonunuz üyesi olarak kabul etmekte, Türk-İş bünyesinde her üç sendikayı da göstermektedir.
Üyeliğinize kabul edildiklerini yazılarınızda bildirdiğiniz ikinci kuruluşların Federasyonunuz üyeliği ve Türk-İş bünyesinde gösterilmeleri asla bahis konusu değildir.
Keyfiyet kamu oyuna bu yolda duyurulmuştu
r.
Bilgilerinizi ve durumunuzun en kısa zamanda Türk-İş’in bu kesin kararına uygun hale getirilmesini rica ederiz.
Saygılarımızla.
Seyfi Demirsoy (Başkan)
Selahattin Erkap (Genel Sekreter Yrd.)
Belge 4 – Türk-İş’in Müskirat Federasyonu’na çektiği 02.08.1966 günlü telgraf
2327 TEL
2.8.1966
Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu Başkanlığına
İstanbul
Muhtelif zamanlarda tarafımızdan yapılan ikazlarımıza rağmen Federasyon bünyesinde tamiri imkânsız rahneler açacak olan tutum ve davranışlarınızda ısrar etmektesiniz.
Bilhassa kongreden bu tarafa teşkilatlar ile üyeleri birbirine düşürücü bildiriler neşretmeniz ve bu arada Federasyonun bel kemiğini teşkil eden üç büyük teşkilatı bünyenizden ihraç etmiş olmanız sizlerin sendikal prensipler dışında bir takım hissi tutum ve davranışlar içerisinde olduğunuzu ortaya koymuş bulunmaktadır.
Federasyonca yakın bir zamanda, teşkilata bir bildiri dağıtacağınız tarafımızdan istihbar edilmiş olup, bu bildiriden bir nüsha yedimizdedir.
Bu bildiri teşkilata yayınlandığı takrirde muhatabınız üç bölge sendikası olmayıp Türk-İş olacaktır. Bu ikazımıza tarafınızdan ilgi gösterilmediği takdirde daha zecri tedbirlere başvurulacağı gibi, bu güne kadarki tutum ve davranışlarınız Türk-İş teşkilatlarına bildirileceğine bilgi edinilmesini rica ederiz.
Türk-İş İcra Heyeti
Seyfi Demirsoy (Başkan)
Halil Tunç (Genel Sekreter)
Belge 5 – Türk-İş’in Müskirat Federasyonu’na 03.08.1966 gün ve 2240-2-2 sayılı yazısı
Sayı: 2340-2-2
3 Ağustos 1966
Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu Başkanlığına
İstanbul
İlgi: 30 Temmuz 1966 gün ve 1966/154 D. 39 sayılı yazınız:
Üç bölge Sendikası’nın Federasyon ile olan iliksilerinin kesilmesi ile ilgili ikaz yazımıza verdiğiniz uzun esbabı mucibeniz, haksız tasarrufunuzun bir itirafnamesi olmaktan ileri gidememiştir.
Her teşkilatta olduğu gibi Federasyonunuz bünyesinde de zaman zaman fikir ihtilafları olmuştur.
Ancak bu uyuşmazlıklar kaç defasında demokratik, sendikal prensiple ve medeni ölçüler içinde yapılmış, sonunda da daima teşkilatları bölücü ve parçalayıcı bir istikamet alamadan çözüm yolu bulunmuştur.
Son olay Türk sendikacılık hareketi içinde eşine ender rastlanır bir hissi hareketin tezahürü olmaktan başka, makul haklı bir sebebe dayanmadığı yine verdiğiniz cevabi yazınız içinde mündemiçtir.
Türk-İş olarak bir defa daha olayla ilgili görüşümüzü bildirmek ve sizi yanlış yoldan çevirmek için ikaz ediyoruz.
1- Yönetim Kurulunuzca ittifakla aldığınızı bildirmenize rağmen, ekseriyetle aldığınız kararı tashih etmek üzere Yönetim Kurulunuzu 3 Eylül 1966 Cumartesi günü Ankara’da toplamanızı,
2- Bünyenize aldığınız ikinci sendikaları derhal bünyenizden çıkarmanızı,
Bu iki hususu yerine getirmediğiniz takdirde, durumunuzu Türk-İş’in yetkili organlarına intikal ettireceğimiz gibi olayla ilgili yanlış ve sakat tutum ve davranışınızı bütün ayrıntıları ile Tekel işçisine duyuracağımızı ve üç sendikanın mukabil sendikalar kurma faaliyetlerine mani olacağımız gibi, halen Türk-İş’in üyesi olarak kabul ettiğimiz bu sendikaları destekleyeceğimizi bildirir, sizleri bir kere daha doğru yola davet ederiz.
Saygılarımızl
Seyfi Demirsoy (Başkan)
Halil Tunç (Genel Sekreter)
Belge 6 – Türk-İş’in Ege Tüm Gıda-İş Sendikası’na 03.08.1966 gün ve 66/2338 sayılı yazısı
3 Ağustos 1966
Sayı: 66/2338
Ege Tüm Gıda-İş Sendikası
Başkanlığına
İzmir
Müskirat Federasyonunun haksız ve hissi tasarrufu hakkındaki yazınızı aldık.
Hadisede yüzde yüz haklı olduğunuzu kabul ediyoruz. Ancak; Federasyonun bu tasarrufu ortadan kaldırması için gerekli ikazları da yapmış bulunuyoruz.
Son olarak, konu ile ilgili Federasyona yazdığımız ilişikte gönderdiğimiz yazının da mahiyetinden anlaşılacağı üzere, şu andan itibaren Federasyonun bu konuda muhatabı Türk-İş olmaktadır.
Ayrıca, olay gerektiğinde Türk-İş’in diğer organlarına intikal ettirilecektir.
Daha önce de bildirdiğimiz gibi Türk-İş’çe üyeliğinizin devam etmekte olduğuna bilgi edinilmesini rica ederiz.
Saygılarımızla.
Seyfi Demirsoy (Başkan)
Halil Tunç (Genel Sekreter)
Belge 7 – Türk-İş’in Ege Tüm Gıda-İş Sendikası’na 02.11.1966 gün ve 66/3607-3/2 sayılı yazısı
Ankara, 2.11.1966
Sayı: 66/3607-3/2
Ege Tüm Gıda-İş Sendikası Başkanlığına
İzmir Federasyonunuzla aranızdaki ihtilâlin çözümlenmesi için 1 Kasım 1966 günü İstanbul’da yapılması kararlaştırılan toplantı, Federasyon başkanlığının Türk-İş’e gönderdiği telgraf ile iştirak etmeyeceklerini belirtmeleri üzerine yapılamamıştır.
Önceden de kararlaştırıldığı şekilde bu ihtilâf konusu Türk-İş Yönetim Kurulunda görüşülerek nihaî bir görüşe bağlanacaktır.
Bu itibarla Federasyon île ihtilaflı durumda olan üç sendikamıza da Türk-İş Yönetim Kurulunun toplanacağı 21 Kasım 1966 tarihine kadar sabır ve teenni ile hareket etmesini tavsiye ediyoruz.
Zira yazılı veya sözlü mevcut gerginliği daha da fazlalaştıracak aykırı davranışlar; hele Türk-İş Yönetim Kurulundaki görüşmelerinden önce yeni bir kuruluşa gitmek, ihtilâfın çözümünü güçleştirmekten de öteye çözüm yolunu kapayabilir.
Federasyona da aynı yolda yapılan tavsiyelerimize Yönetim Kurulu toplantısına kadar üç sendikanın da riayet etmesini rica ederiz. Saygılarımızla…
Halil Tunç (Genel Sekreter)
Selâhattin Erkap (Genel Sekreter Yrd.)
Belge 8 – Türk-İş’in Ege Tüm Gıda-İş Sendikası’na 02.12.1966 gün ve 66/4018-3/2 sayılı yazısı
Ankara; 2.12.1966
Sayı; 66/4018-3/2
Ege Tüm Gıda-İş Sendikası Başkanlığına
İzmir
Federasyonunuzla, İstanbul Tig-İş, Ege Tüm Gıda-İş, Samsun Tig-îş Sendikaları arasındaki ihtilaflı durum Türk-İş Yönetim Kurulu’nun son toplantısında uzun uzun müzakere edilmiştir.
Taraflar temsilcilerinin geniş beyanları, Yönetim Kurulumuz üyelerimizin konuşmaları ve İcra Kurulumuzun izahları sonucunda konu aydınlanmıştır.
Federasyon ve sendikalar temsilcilerinin ihtilâfa nihaî bir çözüm olu bulunması için gösterdikleri iyi niyet ve anlayış havası içinde Türk-İş Yönetim Kurulu, tarafların vâki teklifleri üzerine tabandan itibaren gerekli çalışmaların yapılmasını kararlaştırmış ve bu maksatla iki komisyon seçmiştir.
Yönetim Kurulumuzca alman karara göre Seyfi Demirsoy, Hasan Türkay, Kaya Özdemiroğlu ve Mustafa Şahin’den teşekkül eden komisyon İzmir bölgesinde; Halil Tunç, Şevket Yılmaz ve Mehmet Ali Sarı’dan müteşekkil komisyon Samsun bölgesinde ihtilâfla ilgili çalışmalar yapacaktır. Komisyonlara çalışmalarında tarafların yardımcı olması, dolayısiyle anlaşmazlığın kısa zamanda giderilerek konunun kolaylıkla halledilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla gerek Federasyonun, gerekse üç sendikanın yayın organlarında çıkardıkları bildiri ve beyannamelerde karşılıklı kıncı, gerginliği arttırıcı neşriyattan, sair söz ve hareketlerden kafi surette sakınmalarını hatırlatırız.
Teşkilâtınızın, Türk-İş’in karar ve talimatlarına uyacağından emin olarak çalışmalarınızda başarılar dileriz. Saygılar