Subcomandante Markos geçen ay Meksika’nın “büyük bir isyanın veya sivil savaşın arifesinde” olduğunu söyledi. Zapatistaların yürüttüğü “öteki kampanya”ya devam ediyor. 2 Temmuz 2006’daki seçimlerde Demokratik Devrim Partisi’nin (PRD) adayı Andres Manuel Lopez Obrador büyük bir kamu desteğini de alarak seçiminin kendisinden çalındığını haykırdı. Felipe Calderon’un 1 Aralık’taki başkanlık yeminini tanımayı reddetti ve kendi rakip yapısını kurdu. Bu, bakanlıkları, kabinesi, her bölgedeki temsilcileri ile “meşru hükümet” idi. Bu sırada, önce, Oaxaca’da bu yıl başlayan öğretmenlerin grevi genel bir anti kapitalist başkaldırıya dönüşerek, şehirde, kendisini Oaxaca Halk Meclisi Konseyi olarak adlandıran (İspanyolcası APPO olan) yapılanmanın idareyi devralmasını sağladı. İstedikleri en azından PRI eyalet yönetiminin, yani Ulisses Ruiz’in görevden azledilmesi idi. Devlet ve federal polis sonuç olarak güç kullandı, isyanı bastırdı ve APPO liderleri tutuklandılar.

Birleşik Devletler’in kapı komşusu, hükümetinin gayri meşru kabul edilerek aktif ve güçlü olarak meydan okunduğu ve insanların yasal başkanın altı yıllık süreyi tamamlayıp tamamlayamayacağını tartıştığı, 80 yıllık görece politik istikrarı sonlandıran bu noktaya nasıl geldi? Bu kargaşayı açıklayacak üç unsuru bir arada düşünülmeli: Meksika’nın yerlilerinin gördüğü 500 yıllık baskı, Meksika’nın yirminci yüzyıl politik kurumlarında yaşanan bozulma, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması’nın (NAFTA) Meksika’nın temel refah düzeyi üzerindeki etkisi.

Meksika nüfusunun çoğu yerli Kızılderililerden ve melez tabir edilenlerden oluşan bir beyaz göçmenler ülkesidir. Sayılar, özellikle ırksal/etnik katmalaşmalar uzun süre için oldukça sabit kaldıysa ve bunların yaşam standartları arasındaki uçurum çok barizse önemlidir. Altta yatan gerilimin en son politik sonucu Zapatistaların (Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu; Ejército Zapatista de Liberación Nacional) Chipas’ta 1994’te ortaya çıkışıdır. Geçen yıl başlattıkları “öteki kampanya” ülke çapında etkisini göstermeye başlayan Zapatistalar kendilerinin kalıcı, anlamlı bir politik güç olduğunu ispat ettiler. Öteki kampanya ne seçim için ne de Meksika Devlet başkanını devirmek için yapılan bir kampanyadır. Yerel halkları ve her türden ezilmiş grupları (kadınlar, köylüler, işçiler ve eşçinseler) kapitalizm ve (Meksika’da ve dünya çapında) emperyalizm karşıtı bir mücadelede güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

İkinci cephe, 1910 Meksika Devrimi’nin uyanışında kurulan resmi bir politik arenadır; Kurumsal Devrimci Parti (PRI) himayesindeki parti yönetimidir. PRI, 1930’larda, Larazo Cardenas’ın başkanlığı döneminde devrimin doruklarındaydı. Cardenas petrolü millileştirmiş ve ejidos diye bilinen hükümet destekli komünal toprak projeleri oluşturarak tarım reformu yürütmüştür. 1940’lardan beridir PRI, her geçen gün daha fazla bürokratikleşerek, muhafazakarlaşarak ve yozlaşarak Cardenas’ın yolundan uzaklaştı. İlk başta, tek muhalefeti Katolik temelli, şirket yanlısı bir sağ kanat Ulusal Hareket Partisi’ydi (PAN).

1989’da PRD’nin kurulmasıyla PRI’dan sola doğru bir kopuş gerçekleşti. 1988’de PRD’yi oluşturan sol güçlerin başkan adayı Cardenas’ın oğlu, Cuauhtémoc Cárdenas idi. Genellikle 1988 seçimlerinin PRI tarafından çalındığı kabul edilir, fakat sol, bu hakarete karşı koymadı. 2000’de PAN’ı adayı Vincent Fox, PRI’yı Başkanlıktan devirerek ve onu hızlanan bir siyasi düşüşe sokarak seçimi kazandı. PRD’nin 2006’daki adayı Lopez Obrador’un yenildiği açıklandığındaysa, Cuauhtémoc Cárdenas’ın 1988’de yaptığı gibi pasif şekilde ortadan kaybolmadı. Bunun yerine, rakibinin sözde zaferinin meşru olmadığını kabul ettirmek için aktif biçimde çabaladı.

Zapatistalar ve Lopez Obrador yandaşları Meksika’daki yaygın muhalefetin iki kanadını temsil etmektedirler. İkisi farklı politik stratejileri temsil etmektedirler ve şu sıralar birlik içinde hareket etmemektedirler. Fakat Oaxaca’da APPO bu ikisini bir araya getirebilecek bir gücün işaretidir. Her ikisi de APPO’yu desteklemektedir ve APPO her ikisinden de özerk hareket etmektedir. Yakın gelecekte belki başka APPO’lar da ortaya çıkabilir.

Tabloda ele alınması gereken son unsur NAFTA’dır. NAFTA Meksika’daki üst sınıflarının işine yaramaktadır. Fakat alt sınıflar gelmiş geçmiş en kötü durumdadır. Birçok sonuçtan yalnızca biri, kuşkusuz, Birleşik Devletler’de “yerelci” bir göçmen karşıtı hareketle Latin kökenli kışkırtılmış seçmenler arasında iç kargaşaya neden olan, Birleşik Devletler’e doğru artan göçtür. Eğer dünya-ekonomi gelecek yılda veya sonraki yılda daha da düşen bir eğri izlerse, Meksika’nın yasal hükümeti esaslı bir gelir düşüşüyle karşı karşıya kalabilir ve fırtınayı atlatmakta güçlük çekebilir ve iki kargaşa; Meksika’daki ve Birleşik Devletler’deki, güçlerini birleştirebilirler.

Tıpkı, Macbeth’deki cadıların şarkısındaki gibi: “Katmerlen sıkıntı, üzüntü, katmerlen! Ateş yan! Kazan kayna!”

15 Aralık 2006

[www.binghamton.edu/fbc adresinden Açalya Temel tarafından Sendika.Org için çevrilmiştir]