Venezüella Devrimi ve Latin Amerika üzerine çeşitli kitapları yazarı Şili doğumlu Marta Harnecker, Venezüella’nın Bolivar Devrimi’ne aktif olarak katıldı ve ülkenin sosyalist başkanı Hugo Chavez’in danışmanı olarak görev yaptı.

Harnecker Venezüella’nın Toplumsal Konseylerinin (halk iktidarın ve “21ci Yüzyıl Sosyalizm”in yaratılmasında araç olası beklenen kurumlar) kurulması ve geliştirilmesine katkıda bulundu. Green Left Weekly ekim sonunda Harnecker’le görüştü:

Toplumsal Konseyler nasıl kuruldu ve süreç asıl gelişmekte?

Son yılım, geçmişte olan ilginç denemeleri, bu denemeleri paylaşacak kişileri aramakla geçti. Cumana’da (Kuzeydoğu Venezüella), Toplumsal Konseyler’den yıllarca önce oluşmuş küçük bir örgüt keşfettim. Barrio‘dan (semt) daha küçük, 200-400 ailelik bir yerde örgütlenmişti. Ve bazı kırsal bölgelerde 100 aile bile yeterli sayı. Böyle yerlerde herkes birbirini tanıyor, ulaşım sorunu yok, toplanmak kolay. Herkesin katılımının kolay olduğu yer.

Halk’ın da böyle düşündüğü küçük yerlerde, normal olarak düşüncelerini ifade etmekte zorluk çeken kişilerin… düşüncelerini daha rahat açıkladıklarını ve kolay karar verdiklerini fark ettikleri besbelli. Karakas’da Libertador Belediyesi başkanı Freddy Bernal Toplumsal Konsey’in gelecek toplumun kök hücresi olduğunu söylüyor.

Dayanışmaya yönelik toplumlar yaratmayı başarabilirsek, insanlar bölgelerinde yaşayan yoksullarla ilgilenecek. Dayanışma çerçevesi içinde, bu sektörün sorunlarına çözüm bulmaya çalışacaklar.

Chavez halk örgütlerinin verdiği formülleri inceledi. Bolivarcı çevreler daha çok politik düzeyde kalıyor. Onların hedefi politik güç. Toplumsal Konseylerde hem Chavez’in yandaşları, hem de karşıtları yer almalı. Toplum onlar: Toplumsal Konsey gök kuşağının bütün renklerini temsil etmeli, çalışmak isteyen herkesi , politik eğilimine ve hükümetle olan ilişkisine bakmadan kapsamına almalı.

Bu proje ile, kişi toplum için çalışmaya başlayınca, dayanışmayı ön plana çıkarınca, değişmeye başlıyor. Zannedersem bu “Chavismo”nun (Chavez yandaşları) yerini alacak. Bazen insanlar politika ile uğraşmayı ellerine pankart, bayrak alıp kırmızı kep ve tişörtlerle sokaklarda dolaşmak zannediyor. Bu devirde insanlar politikanın biçimsel uygulamayla kısıtlı olduğunu düşünüyor.

Eğer barrio’da örgütleniyorsan, örgüt çok daha küçük alanda oluyor. Orada esnek, tek yanlı olmayan, herkesle çalışabilen biri gerekli -projeleri yürütebilen, halkın sorunlarına çözüm getirebilen biri …

2004 referandumunda Chavez’e karşı atılan 4 milyon oy hakkında yazdığım bir makalede, o oylardan 3 milyonu gerçekten Chavez projesine karşı değildi dedim. Muhalefetin tanıttığı şekliyle Chavez projesine karşıydı. Ona karşı oy verenlerden sadece bir milyon kadarı ne yaptığını bilerek, bilinçli olarak oy verdi. Geri kalan 3 milyon muhalefet medyasının, Chavez projesi “komünizm, yetkecilik, diktatörlük…” projesi demesinden etkilendi.

Politikaya aktif olarak karışan insanlar kısa zamanda Chavez’in açık, doğru bir kişi olduğunu, ve projesinin zannettikleri gibi olmadığını görüyor. Seçime gelince, insanların çoğu tam bilgili değil. Ülkede muhalefet medyasının yanlış bilgilendirdiği bir çok Chavista karşıtı var. Medya insanların temel hakkı olan doğru bilgilendirilmeye saygılı değil.

Orta sınıf insanları medyadan daha kolay etkileniyor. Medya yarı gerçekleri ve küçük hataları abartarak durumu ustalıkla yönetiyor.

Toplumsal örgütlenmede işçi hareketlerinin rolü nedir?

Mantıksal olarak, yöresel halk iktidarı denince, işçiler doğrudan doğruya aktif rol oynuyora benzemiyor. Küba’da, kayıtlı seçmen sayısını arttırarak halk iktidarı kurma çalışmaları sırasında çok ilginç bir tartışmayı hatırlıyorum. Hiç şaşmaz şekilde her zaman, aday öneren her semt toplumun günlük sorularını halledebilecek adayı seçiyordu. Bu da işçilerin doğrudan doğruya araya katılımını zorlaştırıyordu.

Bu nedenle, Küba’da adayların iki biçimde -biri yöresel, diğeri iş yeri- seçilmesi, karar verilmesi önerildi. Venezüella’da, şu ana kadar, işçilerle devrim arasında birleşme yok. Birleşme hareketi yeterince kuvvetli değil.

İşçi Sendikalarına, “Niye Toplumsal Konseylere katılarak onları güçlendirmiyorsunuz? Siz, işçi olarak topluma katkıda bulunmalısınız”, dedim. Ama şimdiye kadar yapmadılar.

Toplumsal Konseyleri işçilerin (ve semt ahalisinin) merkez topluluğu olarak düşünmeliyiz. Bana göre, mikro-ekonomiyi dikkate almak ve ekonomik örgütleri araya katmak, onları demokratikleştirme, aralarında şirketleşme yerine dayanışmaya yönetmek bakımından gerekli. İş örgütleriyle semt halkı arasında yakın bağlantı olması şart.

Toplumsal Konseyler nasıl çalışıyor, açıklar mısınız?

Altı ay içinde (program başladığından beri)16,000 Toplumsal Konsey (TK) kuruldu. Bana göre, çok ciddi bir girişim. TK’yi kurmak, insanların olgunlaşması, gerçek liderleri seçmesi uzun bir süreç gerektiriyor. Sürece ilk önce halkı harekete geçirmeye çalışanlarla başladık. Çalışma komiteleri kapı kapı dolaşarak sayım almaya başladı. En temel işlerden biri bu- sosyoekonomik sayım. Bölgedeki bütün ev hanelerini teker teker dolaşmak gerek.

Topluluğun toplumsal ve coğrafi tarihini- topluluğun geçmiş öyküsünü-inceleyen bir kurucu komisyonun takım olarak çalışması gerek. Bu en aşağı sekiz ay sürecek bir çalışma. Sonra toplanıp topluluğun sözcülerini seçecekler ve ondan sonra resmen onaylanması gerekiyor. Bazı TK’ler iyi çalışıyor, başkaları değil.

Önemli bir başka konu, TK’nin yeni bir liderlik seçme olanağı var. Liderliğin genel kurul tarafından seçilmesi gerek. Herhangi bir kişi aday gösterilebilir. Sözcüler meclis değil- örgüt değil. Önerileri -ister iskan komitesinin, isterse sağlık komitesinin olsun- meclisin onaylaması gerek. Sözcü seçilen birisine meclisin güvenini yoksa, TK işlemez.

Bu liderliği dönüşümlü yapan demokratik bir yol ve meclisin liderliği yenilemesine olanak veriyor. Yasanın halkın isteğine saygılı olduğunu düşünüyorum. TK’lerin kuruluşunu izleyen bir grupla beraberdim. Yasa bu konuda çok açık: Güç kimde? Sözcülerde değil -güç genel kurulda. Niye onlara voceros (sözcü) deniliyor? Çünkü onlar topluluğun sözcüsü. Eğer pozisyonlarını kaybederlerse, hiçbir güçleri kalmıyor.

Bu zannedersem halk iktidarını örgütlemek için bir deney. Ama bana göre, gelecek için alacağımız yol bu yönde olmalı. Temel düşünce: örgütlenme yukarıdan değil.

Bu biraz da sorunun ne olduğuna da bağlı. Bütün Barrio’yu ilgilendiren sorunları çeşitli TK’lerin beraberce halletmesi gerek. O zaman Barrio Konsey’i işe karışıyor. Merdivenler, ışıklandırma, çöp toplama gibi diğer sorunları TK’ker kendileri halledebilir. TK’ler temel kuruluşlar- demokratik olmayı ve katılımı sağlamayı amaçlıyor.

Topluluğun çözebileceği işlere öncelik tanımak istiyorlar: ama sorunu gören ama çözümü devletin bulmasını isteyen “dilenci” semtler yaratmak da istemiyorlar.

Toplulukların sorunlarını halledebilmesi için kullandığımız metodlar bunlar. Durumu değerlendiriyoruz ve sorunların önceliğini karalaştırıyoruz: toplum neyi halledebilir, neyi halledemez. Çeşitli semtlerin “sesleri” karmaşık sorunları daha yüksek bir düzeyde tartışmalı.

Yardımlaşma bu yolla başlıyor çünkü bu şekilde sorunun kendi küçük gerçeğinden daha yaygın olduğunu ve başkala
rına yardım etmen gerektiğini görüyorsun. Böylece Toplumsal Konseyler politik oluşum için okul işlevini de görüyor. Bence halk iktidarı gerçekten demokratik olduğu zaman en iyi okul çünkü ilerleme sağlıyor. Evin, toprağın için savaşmaya başlıyorsun ama bu şekilde evinin bir barrio’da, barrio’nun da bir şehirde olduğunun farkına varmaya başlıyorsun.

Küba deneyimi ile Venezüella’nın misyonları ve sosyal programları ile beraber Bolivarcı Devrimi arasında ne gibi farklar var?

Devrim barışçı yollarla gerçekleştiriliyor ama başkanın silahları var. Şili’de (1970’li yılların başında Salvador Allende’nin sol kanat hükümeti) barışçı ama silahsızdı. Askerlerden destek yoktu. Venezüella çok güçlü çünkü Ulusal Silahlı Kuvvetler arkasında. Ama bununla beraber ülkedeki kuvvetler arasında karşılıklı bağlantı olması, başkanın her istediği projeyi yürürlüğe koyamaması anlamına geliyor. Venezüella’daki süreç hükümetin uyum sağlamasını gerektiriyor.

Projeye ülkedeki sektörlerin çoğunluğunun desteği kazanılmış durumda. Ama bunun sonucu, dönüşümün yavaş ilerlemesi. Devlette çalışanların en aşağı %80’i oraya hatır için yerleştirilmiş, iş görmek istemeyen kişiler. Devlet halka hizmet etmiyor; memurlar halka hizmet için var ama halka karşı çalışıyor.

Venezüella çok gelişmiş düzeyde endüstrisi olmayan “rantiye” bir ülke. İşçilerin çoğunluğu enformel sektörde düzensiz çalışan işçiler. Küba’da devrim sosyalist projeleri anında uygulamaya başladı. Burada mücadele daha çok ideolojik alanda veriliyor.

Bunu nedenle, halk iktidarının ne yönde gideceği önemli, projenin olgunlaşması için zamana gerek var. Barışçı yol, devletin ani dönüştürümünden daha yavaş oluyor.

Chavez’in “21’inci Yüzyıl sosyalizmi” projesi için ne diyorsunuz?

Bizi eleştiren çok kişi var. Uruguaylı yazar Eduardo Galeano sosyalizm Sovyetler Birliği’nde yıkılınca, Batı hemen sosyalizm ve Marksizm’in öldüğüne inandı dedi. Galeano’ya göre ölen bizim sosyalizmimiz değil çünkü bizim savunduğumuz insancıl, demokratik ve dayanışmaya dayanan bir sosyalizm. Ölen ise insanların, katılım olmadığı için desteklemediği bürokratik sosyalizmdi.

Chavez bunun farkında diye düşünüyorum. Chavez geleceğin sosyalist toplumunun ancak en zavallı, en yoksul, en ezilen ve sömürülen halkın katılımı ile gerçekleşeceğini biliyor. Chavez’in en değerli yönü halkın örgütlenmesine önayak olması– bu sürecin gücünün örgütlenmeden kaynaklandığına inanması. Chavez devamlı olarak daha çok örgütlenme istiyor, yeni yeni örgütler yaratıyor. Bazen çok fazla örgüt. Bu yaratıcılık herkesin örgütlenmesine olanak tanıyor.

6 Aralık 2006

[Green Left Weekly’den Emine Kunter tarafından Latinbilgi için çevrilmiştir]