Avrupa Birliği ülkelerinde askerlik hizmetini zorunlu olmaktan çıkarma eğilimi giderek yayılırken, bugüne kadar yasal bir düzenleme yapmayan Türkiye, AB sürecinde ‘vicdani ret’ sorunuyla da karşı karşıya kalacak. Taleplerine iç hukukta karşılık bulamayan vicdani retçiler ise konuyu AİHM’e taşırken, AB çevreleri sorunun müzakereler sürecinde gündeme geleceğini belirtiyorlar.Öte yandan Türkiye’de şu ana kadar 70 kişinin vicdani retçi olduklarını beyan etmiş bulunuyor.

AB üyesi ülkelerin 9’unda askerlik hizmeti zorunlu olmaktan çıkarıldı. Zorunlu askerliğin yanısıra vicdani retçilere alternatif sivil hizmetlerde çalışma seçeneği tanıyan diğer AB üyesi ülkelerden üçü de geçen aylarda zorunlu askerlik uygulamasına son verdiler.

‘Vicdani ret’ olarak da bilinen ve zorunlu askerlik görevini reddetme olarak tanımlanan eylem için Türkiye’de herhangi bir yasa bulunmuyor. Anayasa’ya göre, ‘her Türk erkeği’ fiziksel ya da ruhsal engeli yoksa askerlik yapmak zorunda.

Türkiye’nin 1954 yılında imzaladığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde vicdani reddin bir hak olduğundan bahsediliyor. Daha önce birkaç kez milletvekili önergeleriyle gündeme getirilen mevzuat hazırlama girişimleri, ‘Türkiye için henüz erken’ gerekçesiyle dikkate alınmamıştı.

AB tarafından bu konuda Türkiye’ye herhangi bir öneride bulunulmadı. Ancak Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi geçen yıl ortalarında bir raporda Türkiye’ye yaptırımı olmayan bir tavsiyede bulunarak askerlikte vicdani ret konusunun tanınması ve alternatif hizmetler getirilmesini söylemişti. AB çevreleri, konunun müzakere sürecinde ele alınacağını ifade ediyorlar. Ancak Türk Milli Savunma Bakanlığı, AİHM tarafından, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesinin ihlali nedeniyle verilen kararın, özel durumu yansıtan kişisel bir karar olduğu ve Türkiye’de uygulanan zorunlu askerlik hizmetinin kaldırılmasını içermediği bildirildi

VİCDANİ RET HAKKI AİHM’E TAŞINDI

Türkiye’de zorunlu olan askerlik hizmetini vicdani nedenlerden dolayı reddedenler, soruna iç hukukta çözüm bulamadıkları için konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıyorlar.

Askerlik yapmayı reddeden Yehova’nın Şahitlerine mensup olan 36 yaşındaki Yunus Erçep de 1999’dan beri bu konuda sürdürdüğü hukuki mücadeleden bir sonuç alamayınca konuyu geçen yıl AİHM’ye götürdü ve kararları nihai olan bu mahkeme, Erçep’in başvurusunu Mart ayında kabul etti.

Erçep’in avukatlarından Tülin Alsancak müvekkilinin ‘bir tek niyetle aynı suçu 19 kez işletilmeye zorlandığını ve bu nedenle 19 ayrı dava’ açıldığını söyledi.

Türkiye’de bu konuda yasal bir boşluk olduğunu belirten Alsancak, ”Bu düşünceye sahip bir insanın varlığı yasalarda yok sayılmış. Bu boşluk bir an önce doldurulmalı” diyerek tüm yasal yolların tüketildiğini ve bu nedenle AİHM’de bir dava açıldığını söyledi.

AİHM, vicdani ret konusunda bugüne kadar başka ülkeler için aldığı kararların tamamında sözkonusu ülkeleri, şikayetçi vatandaşlarına para ödemelerini ve bu konuyu tanıyan yasal bir düzenleme yapmalarını istedi.

İki vicdani retçinin avukatlığını yapan Suna Coşkun da, kendi müvekkilleri için iç hukuki adımların tüketilmesinden sonra AİHM’ye başvuracaklarını söyledi.

Ancak hukukçular kararları Türkiye açısından bağlayıcı olan AİHM’nin karar alma sürecinin yıllar alabileceğine dikkat çekiyorlar ve bu süre zarfında müvekkillerinin uzun ceza sürelerine maruz kalabileceğini belirtiyorlar.

70 KİŞİ VİCDANİ RETÇİ OLDUĞUNU BEYAT ETTİ

İHD ise Türkiye’de şu ana kadar 70 kişinin vicdani retçi olduklarını beyan ettiklerini, bunlardan sadece dördüne yasal takip yapıldığını diğerlerine ise bir anlamda göz yumulduğunu söylüyor. Avukatlar sadece Yehova’nın Şahitlerinden 20’ye yakın vicdani retçi’nin olduğunu belirtiyorlar.

Halen en az üç kişi, askerliği kabul ettiklerini gösteren belgeleri imzalamamaları nedeniyle ve emre itaatsizlikte ısrar suçlamalarıyla cezaevlerinde bulunuyor.

Bunlardan biri de vicdani retçi olduğu için Sivas Askeri Cezaevinde tutuklu olan Mehmet Tarhan. Tarhan’ın avukatı Suna Coşkun, Tarhan’ın askerliğin gereklerini yerine getirmeyi reddetmekten dolayı, Askeri Ceza Yasasının ”toplu asker önünde emre itaatsizlik” suçunu düzenleyen 88. maddesi uyarınca 11 Nisan’dan beri tutuklu olduğunu söyledi.

SAVAŞ KARŞITLARINDAN TÜRKİYE’YE ÇAĞRI

Öte yandan Uluslararası Savaş Karşıtları Örgütü DE Tarhan davasını bir süre önce Avrupa Konseyi Hukuk ve İnsan Hakları komisyonu gündemine taşındı.

Uluslararası Savaş Karşıtı Örgütü sözcüsü Andreas Speck Avrupa Konseyi Hukuk ve İnsan Hakları Komisyonunun 46 üyesi arasında iki ülkenin vicdani ret sözleşmesini kabul etmediğine dikkat çekerek bunların Türkiye ve Azerbaycan olduğunu söyledi.

Merkezi Londra’da bulunan ve 45 ülkede 80 temsilciliği bulunan Örgüt, Türkiye hükümetini, vicdani ret hakkını her demokratik devlet gibi kabul etmeye çağırarak olayı uluslararası kurumların gündemine getireceklerini söyledi.

AB’DE ASKERİ HİZMET DURUMU

Mevcut durumda AB’ye üye ülkelerinden 9’unda (Belçika, Fransa, İrlanda, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Slovenya, İspanya ve İngiltere) zorunlu askerlik uygulaması bulunmuyor. AB üyesi diğer 16 ülkede ise zorunlu askerlik uygulaması bulunmakla birlikte, vicdani gerekçelerle askerlik görevini reddedenlere sivil kamu hizmetlerinde çalışma seçeneği sunuluyor. Savunmalarını zorunlu askerlik hizmeti gören askerlere dayandıran tüm AB üye devletlerinde askerler, silahların kullanımına dair dini veya ahlaki olarak mücbir sebep göstererek vicdani retçi statüsüne sığınabiliyor. Bu ülkelerden, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve İtalya’nın 2006 yılına kadar zorunlu askerlik hizmeti uygulamasına son vermesi veya askıya alması bekleniyor.

ANF NEWS AGENCY