Şişecam Topluluğu yıllardan beri uluslararası ölçekte iddiaları olan bir kuruluş oldu. Yıllardır küresel pazarda rekabet ediyor. Kendisine uluslararası ölçekte hedefler koyuyor. Şişecam Topluluğu bugün bir Dünya şirketi ve toplam cirosu bakımından da Dünyanın en büyük 15 şirketi arasında yer alıyor.
Şişecam Topluluğu şirketleri yıllardır çeşitli işkollarında faaliyet gösteren işçi sendikalarıyla toplu pazarlık yürütüyorlar. Toplu pazarlığın en önemli bölümü cam işkolunda yürütülüyor. Şişecam, Kristal-İş Sendikasıyla bugünlerde 20. dönem grup toplu sözleşmesi görüşmelerine oturmaya hazırlanıyor. 20. Dönem, 40 yılı aşkın bir zaman dilimini ifade ediyor. Cam grup sözleşmesi kapsamında 5 binden fazla işçi var.
1980 Eylülünden bu yana her toplu pazarlık dönemi bir öncekinden daha çetin geçti. Ama bu kez, 20. dönem toplu pazarlık süreci cam işkolunda, diğer her dönemden büsbütün farklı yanlar, özellikler taşıyor.
Şişecam Küreselleşiyor!
İkinci bin yılın başlarında Şişecam Topluluğu yurtdışına yönelmekte. Bu kez sadece ürünleriyle değil, sermayesiyle, yatırımlarıyla. Şişecam son birkaç yıl içinde hızla kabuk değiştirdi. Farklı ülkelerde fabrikaları, yatırımları olan, farklı ülkelerde üretim yapan, istihdam yaratan bir çokuluslu şirket durumuna geldi.
Bu çok köklü ve farklı bir vizyon! Şişecam Topluluğu, çeşitli alanlarda son derece önemli sonuçlar yaratacak bir yatırım hamlesi gerçekleştiriyor.
Cam Ambalaj Grubu:
Cam Ambalaj Grubunun 2004 yılında modernizasyon, maliyet düşürme, verimlilik artışı ve yurtdışında yatırım yaparak büyümek amacıyla yapmış olduğu 75.767 Bin YTL tutarında sabit ve finansal yatırımın sadece 21.474 Bin YTL tutarındaki bölümü yurtiçinde gerçekleştirildi. Rusya’da kapasite artışı amacı ile 39.592 Bin YTL, Hollanda’da Kurulu yatırım şirketi Balsand B.V.’ye Rusya’daki yatırımlar sebebiyle 12.761 Bin YTL finansal yatırım yapıldı. (Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Faaliyet Raporu 2004)
Cam Ambalaj Grubunun yatırımlarının en önemli bölümü Rusya Federasyonu topraklarında gerçekleştirildi. Ruscam Fabrikası, Nisan 2001’de 90.000 Ton/Yıl kapasite ile üretime başladı. Mart 2004’te III. Fırın ilavesi ile 320.000 Ton/Yıl cam ambalaj üretim kapasitesine ulaştı. 1860 yılında kurulan OAO Pokrovsky Fabrikası, 2004 yılında Cam Ambalaj Grubuna katıldı. Mevcut 75.000 Ton/Yıl kapasiteli I. Fırına ilave olarak 120.000 Ton/Yıl kapasiteli II. Fırının 2005 yılında devreye alınacak. OOO Ruscam-Ufa Fabrikası ise, Rusya Federasyonundaki bira şişesi talebini karşılayabilmek için Başkurdistan Özerk Cumhuriyeti’nin Başkenti Ufa’da Ekim 2004’de kuruldu. 120.000 Ton/Yıl kapasiteli I.Fırının 2005 yılında devreye alınması planlanıyor. Ayrıca, OOO Balkum tesisi, Rusya Federasyonundaki Cam Ambalaj fabrikalarımızın kum ihtiyacını karşılamak üzere Temmuz 2004’de kuruldu. Öte yandan Cam Ambalaj Grubunun bir diğer yatırımı da Gürcistan’da kurulu JSC Mina Fabrikasıdır. 1997 yılında özelleştirme kapsamında Şişecam Topluluğu’na dahil olan şirketin kapasitesi 50.000 Ton/Yıl’dır. Gürcistan’da gelişmekte olan şarap endüstrisinin şişe ihtiyacını ve çevre ülkelerin cam ambalaj taleplerini karşılamaktadır.
(Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Faaliyet Raporu 2004; http://www.anadolucam.com.tr/index.asp)
Anadolu Cam Sanayi A.Ş. tüzel kişiliği bünyesinde faaliyetlerini yürüten Cam Ambalaj Grubu Faaliyet Raporunda, 2004 yılında yurtiçinde 565 Bin Ton/Yıl, Rusya ve Gürcistan’da 440 Bin Ton/Yıl olan kapasitenin, 2005’te başlayan yatırımları ile yurtiçinde 625 Bin Ton/Yıl Rusya ve Gürcistan’da 680 Bin Ton/Yıl ile toplam 1 Milyon 300 Bin Ton’u aşacağı vurgulanmaktadır. (Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Faaliyet Raporu 2004) Üstelik ağırlık yurtdışına kaymaya devam etmektedir. Anadolu Cam, Pokrovsky Cam Ambalaj Fabrikasının kapasitesini 200.000 ton/yıl’a çıkaran 2. fırın yatırımını tamamlayarak Rusya’daki 5. cam ambalaj fırınını 10.8.2005 tarihinde ateşlemiştir. (http://www.anadolucam.com.tr/index.asp)
30 milyon $ yatırım ile gerçekleştirilen fırın Anadolu Cam’ın yurtiçi ve yurtdışındaki 15 fırınının en büyüğü olması özelliğini taşıyor. Ruscam – Ufa’nın inşası halen sürdürülmekte olup birinci fırınının 2005 yılı sonunda, ikinci fırının ise 2006 yılı ortasında işletmeye alınması öngörülmektedir. Bu aşamada iki fırından oluşan bu yatırımın tamamlanması ile Ruscam 750.000 ton/yıl toplam kapasiteye ulaşarak pazardaki lider konumunu pekiştirecektir. Cam Ambalaj Grubunda, yurtdışında gerçekleştirilen üretim miktarı yurt içinde gerçekleştirilen üretimi miktarını aşmış ve bu fark giderek de açılacaktır.
Cam Ambalaj Grubu vizyonunu, \”Türkiye ve çevre ülkelerde gerçekleştirilecek yatırım ve işbirliği girişimleri ile yurtiçinde ve hayati coğrafyamızı oluşturan bölgede lider, cirosunun %50’sini yurtdışı faaliyetlerden sağlayan uluslararası bir cam ambalaj tedarikçisi olmak\” olarak açıklamakta, yurtiçi ve yurtdışı yatırımlarına devam ederek sektöründeki uluslararası saygın konumunu sürdüreceğini vurgulamaktadır. (Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Faaliyet Raporu 2004)
Cam Ev Eşyası Grubu:
Trakya Glass Bulgaria EAD düzcam ve cam ev eşyası fabrikalarının temeli 7 Temmuz 2004 tarihinde atıldı. Türkiye ve Bulgaristan başbakanlarının birlikte attıkları temelin cam ev eşyası grubuna ait ilk fırının ateşlemesi 27 Temmuz 2005 tarihinde törenle yapıldı. Ateşlenen bu büyük cam ev eşyası fırını kademeli olarak ısıtılacak, 13 Ağustos’ta cam akıtılarak 15 Ağustos’tan itibaren ticari üretime geçilecektir. Avrupa’da ikinci büyük üretici konumunda olan Paşabahçe, Bulgaristan Cam Ev Eşyası Fabrikası’nda kurulan 8 üretim hatlı bu büyük fırınla, dünya genelinde de sektörde ikinciliğe yerleşmektedir.Yatırım tamamlandığında; 216 milyon adet/yıl (53 bin ton/yıl) cam ev eşyası üretilecektir. (Şişecam Dergi, Temmuz Ağustos 2004, Sayı: 239)
Öte yandan Paşabahçe Cam, Rusya Federasyonu’nda 2003 yılı sonunda satın aldığı otomatik cam ev eşyası üreticisi Posuda Ltd. Şirketinde gerçekleştirdiği yatırımlarla bu fabrikanın üretim kapasitesini iki katının üzerine çıkartmıştır. 2005 yılında tam kapasite üretim ve Türkiye’den tedarikle Rusya Federasyonu’nda pazar payı hızla büyütülecektir. Potansiyeli yüksek olan bu pazarda lider şirket olma hedefi doğrultusunda, yeni bir fabrika yatırımı koşulları oluşturulacaktır.
Paşabahçe Cam, yine 2004 yılı ortasında Bulgaristan’da komple yeni ve büyük bir otomatik üretim cam ev eşyası fabrikası kurulması yönünde toplam 60 milyon USD tutarında bir yatırım başlatmıştır. (Şişecam 2004 Yıllık Rapor)
Düzcam Grubu:
Şişecam Topluluğu Düzcam Grubu, 2004 yılı önemli faaliyetleri arasında, Bulgaristan’ın Targovishte şehrinde 120 milyon USD tutarındaki düzcam fabrikası yatırımı hızla sürdürülmekte olmasını açıklamaktadır. (Trakya Cam Sanayii A.Ş. 2004 Faaliyet Raporu) Bu yatırım Bulgaristan’ın ve Balkanlar’ın en büyük yabancı yeşil alan yatırımı olacaktır. Söz konusu 225 bin ton/yıl kapasiteli float hattının 2006 ilk çeyreğinde devreye alınması planlamaktadır. Ayrıca, ihracat pazarlarına yakınlık ve rekabet gücünü pekiştirmek amacıyla, aynı arazide düzcam hattının yanına “işlenmiş Camlar” ve “Ayna” tesisleri kurulması da hedeflenmektedir.
2005 yılında da büyümeye ve gelişmeye yönelik sabit sermaye yatırımlarını hızla gerçekleştirecek olan Düzcam Grubu, Türkiye ve Bulgaristan’da gerçekl
eştirilecek iki float hattı ile iş hacmini önemli ölçüde artıracaktır. Grup bu yolla yaşamsal coğrafyasında lider bir kuruluş olma konumunu pekiştireceğini açıklamaktadır. (Trakya Cam Sanayii A.Ş. 2004 Faaliyet Raporu)
Sektöründe Türkiye’de tek, Avrupa’da beşinci ve dünyada sekizinci düzcam üreticisi konumunda olan Trakya Cam, çok odaklı üretimle büyüme stratejisinin ve “bölgede lider olmak” vizyonunun gereği olarak yurtiçinde ve yurtdışında yatırımlarını sürdürmüştür.
Trakya Cam, 2005 yılında Türkiye ekonomisinin ortaya koyduğu yüksek performans ve hedef sektörlerdeki olumlu gelişme beklentileri doğrultusunda, yurtiçinde yeni bir düzcam fabrikası kurma kararı almıştır. Türkiye’deki beşinci float camı hattı olacak ve mevcut kapasitesini %25 arttıracak olan 120 milyon USD tutarındaki bu projenin 2006 yılı ikinci yarısında devreye alınması planlamaktadır. (Trakya Cam Sanayii A.Ş. 2004 Faaliyet Raporu)
Üretimin Efendisi!
Şişecam yatırımlarını sistemli biçimde yurtdışına kaydırıyor. Bu pek çok alanda farklı ve çok önemli sonuçlar yaratacak. En önemli etkileri ise kuşkusuz işçinin dünyasında, endüstri ilişkileri ve toplu pazarlık alanında ortaya çıkacak.
Kristal-İş 1980 Eylülünden sonra yeniden toplu pazarlık masalarına oturduğunda Disk kapatılmıştı. Daha önce cam işkolunda örgütlü diğer sendika olan Disk’e bağlı Hürcam-İş Sendikası artık yoktu. Hiç istenmeyen bir biçimde de olsa cam işçileri tek sendika çatısı altında toplanmışlardı. Kristal-İş bunun avantajlarını yıllarca kullandı. Görece dar bir işkolunda tek örgütlü sendika olması, cam işçisinin dağınık olmaması, sayıları iki elin parmaklarını geçmeyen dev işletmelerde toplanmış olması ve tabanına yakınlığıyla Kristal-İş yıllarca cam sektöründe ciddi bir güç oldu.
Ne var ki, artık işkolunda tek sendika devri sona ermekte… Üstelik bu kez diğer sendikalar ülke sınırları dışında. Artık cam sektöründe küresel sermayenin yerel sendikayla çatışmasına tanık olacağız. Şişecam Topluluğu Türkiye içinde yarattığı istihdamın yarısı kadar bir istihdamı yurt dışında yarattı. Bu giderek artacak gibi görünüyor. Rusya’da Kurulu cam fabrikalarında ilk toplu iş sözleşmesi bağıtlandı. Bulgaristan’da Kurulu işletmelerde örgütlü işçi sendikalarıyla Topluluk yetkilileri arasında ise diyalog kuruldu.
Cam işçisi ilk kez bu dönem küreselleşmenin soğuk yüzüyle karşılaşacak. Ama umalım ki yeni koşullar yeni fikirler, yeni çözümler yaratsın. Sendika farklı yetenekler geliştirebilsin, daha evrensel, daha çağdaş bir kimlik oluşturabilsin. Kristal-İş pek çok ilke imza atmış bir örgüt. Umalım ki bunun da hakkından gelsin.
Can Şafak (Kristal İş Sendikası Toplu Sözleşme Müdürü
[email protected]
