Ama ya büyük kapitalistler? Bu çok açık değil. Dünyanın önde gelen mali yatırım şirketlerinden birisi olan Morgan Stanley tarafından, Global Economic Forum isimli yayınlarında önemli bir uyarı sinyali yayınlandı. Orada Stephen Roach “ABD merkezli bir dünyanın” dünya ekonomisi için sürdürülemez olduğunu ve Birleşik Devletler için de özel olarak kötü olduğunu yazıyor. Özellikle de, Amerikan hegemonyasının […]
Ama ya büyük kapitalistler? Bu çok açık değil. Dünyanın önde gelen mali yatırım şirketlerinden birisi olan Morgan Stanley tarafından, Global Economic Forum isimli yayınlarında önemli bir uyarı sinyali yayınlandı. Orada Stephen Roach “ABD merkezli bir dünyanın” dünya ekonomisi için sürdürülemez olduğunu ve Birleşik Devletler için de özel olarak kötü olduğunu yazıyor. Özellikle de, Amerikan hegemonyasının sadece Avrupa karşısında yükselebileceğini savunmakta olan önde gelen yeni-muhafazakarlardan Robert Kagan’la tartışıyor. Roach onunla daha az hemfikir olamazdı. Bugünkü dünyanın durumunu dünya sisteminde, devam edemez nitelikteki “temel asimetri”lerden birisi olarak görüyor.Roach’ın tezi nedir? Dünya “1982’den 2002’ye kadar büyük bir dezenflasyon içindedir -ABD’nin dünya ekonomisindeki gücü hakkındaki alışıldık gevezeliklerden ne denli farklı bir selamlanası itiraf. “Ve şimdi yeni bir dengesizliğin estiği eşiktedir – ABD merkezli dünyanın yeniden dengelenmesi.” Neden? Çünkü birincisi “dünya dış ödemeler dengesindeki görülmemiş ölçüde büyüyen farklılıklar” nedeniyle. “Birleşik Devletler zaten tükenmiş olan ulusal tasarruflarını eritirken” diyor “ve dünyanın geri kalanı çıkışsız bir tüketim patikası üzerinde ilerlerken”, durum sadece daha kötüye gidebilir.
Nihayet, sonuç: “Tasarruf yoksunu bir ABD ekonomisi sürekli genişleyen askeri üstünlüğünü finanse etmeyi sürdürebilir mi?” Benim yanıtım güçlü bir “hayır”. O halde ne olacak? “Dolar tabanlı varlıkların fiyatları dolar tabanlı olmayanlara kıyasla” düşmelidir, ve çok kısa sürede düşmelidir. Roach şöyle tahmin ediyor: “gerçek kur oranlarında yüzde 20’lik bir düşme ve bunun yaklaşık iki katı nominal düşme, yüksek gerçek faiz oranları, iç talepte azalan bir büyüme ve daha hızlı deniz aşırı büyüme.” Yazısını şöyle diyerek bitiriyor “dünya küresel bir ekonomi gibi çalışmıyor” (küreselleşme teorisyenleri için bu kadarı yeterli) ve “düşük bir küresel ekonomi için, daha zayıf bir dolar tek çıkış yolu olabilir.”
Kısaca, Rocah Bush rejiminin maço militarizm hamlesinin, ABD’li şahinlerin kendi imgelemlerindeki dünyayı yeniden yapma hülyasının, sadece yapılamaz olmakla kalmayıp, büyük ABD’li yatırımcıların, Morgan Stanley’in, Roach’un kendileri için yazdığı müşterilerinin bakış açısından, son derece olumsuz olduğunu savunuyor. Roach elbette tamamen haklıdır, ve bunu solcu bir aydının değil büyük sermayenin içinden birisinin söylemiş olması önemlidir.Daha geniş bir tarihsel perspektiften bakıldığında, burada gördüğümüz modern dünya sisteminde kapitalist kesimlerin çıkarlarını politik istemlerini garanti altına alacak, hegemonik ama emperyal olmayan bir güçle birlikte, iyi işleyen bir dünya ekonomisini güvence altına alarak korumak isteyenlerle, dünya sistemini bir dünya imparatorluğuna dönüştürmek isteyenler arasındaki 500 yıllık gerilimdir. Modern dünya tarihinde bunu yapmaya çalışan üç büyük girişim görüyoruz: Onaltıncı yüzyılda V. Charles/ II. Ferdinand, ondokuzuncu yüzyıl başlarında Napoleon ve yirminci yüzyılın ortalarında Hitler. Hepsi de muazzam ölçüde başarılıydılar – ta ki nihai olarak hegemonik hale gelen güçler (İttifak Güçleri, Birleşik Krallık ve Birleşik Devletler- tarafından örgütlenen muhalefetle yüzyüze gelinceye kadar.)
Hegemonya maço militarizmle ilgili değildir. Hegemonya ekonomik etkinlik, hegemonik gücün, içinde sermaye birikiminin oransız bir parçasının çekim merkezi haline geldiği, düzgün biçimde işleyen bir dünya sistemini güvence altına alacak bir dünya düzeninin yaratılmasının olanaklı kılınmasıyla ilgilidir. Birleşik Devletler 1945’den 1970’lere kadar bu konumdaydı. O zamandan bu yana avantajını yitirmektedir. Ve ABD’li şahinler ve Bush rejimi düşüşü, dünya-emperyal patikasına girerekters yüz etmeye çalıştıkları zaman, Birleşik Devletler ve ABD kökenli büyük kapitalistleri, ayaklarından vurdular- hemen değilse bile, çok yakın bir gelecekte. Roach’ın uyardığı ve şikayetlendiği konu budur.
Ama Bush yönetimi bu kapitalistlere istedikleri her şeyi vermiyor mu? -örneğin, anormal vergi iadeleri? Ama onlar bunu gerçekten istiyorlar mı? Ne Warren Buffett, ne George Soros, ne Bill Gates (babası aracılığıyla konuşarak). Onlar istikrarlı bir kapitalist sistem istiyorlar ve Bush onlara bunu vermiyor. Er ya da geç, hoynutsuzluklarını eyleme dökecekler. Zaten bunu yapmaya da başladılar. Bu başarılı olacakları anlamına gelmiyor. Bush 2004’de yeniden seçilebilir. Politik ve ekonomik çılgınlığını daha da ilerletebilir. Ama kapitalist bir sistem de, piyasa da vardır. Piyasa kadiri mutlak olmasa da, çaresiz de değildir. Dolar çöktüğünde, ki çökecektir, jeopolitik açıdan herşey değişecektir. Çünkü doların çökmesi İkiz Kulelere yapılan El Kaide saldırısından daha önemlidir. ABD ilkini aşmıştı. Ama bir kez dolar çöktüğünde ortaya bambaşka bir ABD çıkacaktır. ABD artık kendi bütçesinden fazla harcama yapamayacak, dünyanın geri kalanının aleyhine tüketemeyecektir. Amerikalılar IMF tarafından dayatılan yapısal uyum düzenlemeleriyle karşılaşan Ücüncü dünya ülkelerinin hissettiklerini hissetmeye başlayabilirler -yaşam standantlarında keskin bir aşağıya doğru iniş.
Birleşik Devletlerin her yerindeki eyalet hükümetlerinin iflasın eşiğinde olması yaklaşmakta olanın gölgesidir. Ve tarih, Birleşik Devletler’de kötü bir ekonomik durumda karşılaşan Bush rejiminin bu durumu daha da kötüleştirmek için mümkün olan her şeyi yaptığını yazacaktır.