Giriş: Eğitimlerde modüller kullanılmasının çok kullanışlı olduğu tecrübeler sonucu görülmüştür. Hem sistematik hem de esnek oluşları ile modüller sendikal eğitim için elverişli araçlardır. Bir modül üzerinde durulacak bir dizi konuyu kapsayan bir paket olarak tanımlanabilir. Biri diğerinin üzerine inşa edilir ama her biri tek başına da kullanılabilir. Modüller eğitimi gerçekleştirecek grubun ihtiyaçlarına göre biçimlendirilebilirler. Ayrıca […]
Giriş:
Eğitimlerde modüller kullanılmasının çok kullanışlı olduğu tecrübeler sonucu görülmüştür. Hem sistematik hem de esnek oluşları ile modüller sendikal eğitim için elverişli araçlardır.
Bir modül üzerinde durulacak bir dizi konuyu kapsayan bir paket olarak tanımlanabilir. Biri diğerinin üzerine inşa edilir ama her biri tek başına da kullanılabilir. Modüller eğitimi gerçekleştirecek grubun ihtiyaçlarına göre biçimlendirilebilirler. Ayrıca modüller grup çalışmaları ve bireysel çalışmalar ile eğitim görenlerin aktif katılımına vurgu yaparlar.
PSI kadın eğitim modüllerinin, genel sendika eğitimleri içerisinde de kullanılmasını önermektedir. Farklı kullanımlar olabilir ama ilk üç modülün önce daha sonraki iki modülün bunlardan sonra kullanılması önerilmektedir. Aslında modüllerin her biri bir bütün teşkil etmektedir.
Modüller kullanılırken ihtiyaca, katılımcılara, katılımcı sayısına göre değiştirilmeli, dili ayarlanmalıdır. Etkinlikler için önerilen süreler de farklı durumlarda farklılaşabilir.
Modüllerde eğitimci için temel bilgileri kapsayan bir bilgi formu olmakla birlikte, yeterli değildir. Dolayısıyla her eğitimci eğitimden önce hazırlık yapmalıdır.
Modüllerde şu bölümler bulunmaktadır:
1. Eğitimcinin notları:
2. Etkinlik formları: grup için yönlendirici notların olduğu form
3. Özet formu, eğitimcinin eğitim sırasında kullanacağı ve gruba dağıtacağı malzeme.
4. Ek dökümanlar
Modüllerde önerilen etkinliklerin çoğu grup çalışması uygulamasına dayanmaktadır.
Haziran 1992
1. Modül: Çalışma yaşamında kadınlar – fırsat eşitliğini sağlamak
Amaçlar:
– Kadınların istihdama tam ve eşit katılımının önündeki engelleri anlamak
– Bu engelleri aşmanın yollarını tanımlamak
Eğitimcinin notları:
Bu modül üç etkinlikten oluşmaktadır. 5-6 saatlik bir sürede tamamlanabilir.
Kadınlar ikincil konumları ve olanaklarının kısıtlı oluşu yüzünden doğrudan veya dolaylı olarak suçlanırlar. Bu modülün hedefi onlara ilk çağlardan gelen geleneksel, yapısal ve sistematik bir ayrımcılığa maruz olduklarını ama yine de çaresiz kurbanlar olmadıklarını, hem bireysel olarak, hem de -daha da önemlisi- sendikanın yardımı ile kendilerini ezen güçlere meydan okuyabileceklerini göstermeyi hedeflemektedir.
Katılımcıların sorunlarını ve şikayetlerini yalnızca sıralamalarını değil, aynı zamanda tahlil etmelerini teşvik edin. Çözümleri konuşurken önceliklerin belirlenmeye çalışılmasına dikkat edin. Kendilerinin ve sendikanın hangi konularda en etkin çalışabileceğini belirlemeye çalışın.
Ülkedeki ayrımcılığa karşı yasalar neler? ILO ve BM’nin de uluslararası standartları ve kılavuzları vardır. Kısaca yasal durum hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. İlgili ILO sözleşmelerinin ve ülkenin bunları onaylamış olup olmadığının da bilgisi verilmelidir.
Her faaliyetin sonunda özet formunu katılımcılara dağıtın. Daha önce dağıtmayın çünkü katılımcılığı azaltır.
1. Etkinlik: Çalışan kadınların işte ve evde karşılaştığı sorunlar:
Bu etkinlik katılımcıların sorunlarının kişisel olmadığını, ancak sosyal, kültürel ve ekonomik yapıların sonucu olduğunu görmelerini sağlamalıdır.
Modülü ve amaçlarını dikkatli bir şekilde tanıtın.
Katılımcıları 4-6 kişilik tartışma gruplarına bölün.
Katılımcılardan çalışan kadınların hem iş hem de ev yaşamlarında karşılaştıkları sorunlarla ilgili deneyimlerini paylaşmalarını isteyin. Bu sorunları bir liste haline getirmeliler ve daha sonra grup olarak rapor vermeliler.
Grup tartışmasına 1 saat, raporlara 30 dakika ayırın.
2. Etkinlik: Fırsat eşitliği nedir?
Kadınların fırsat eşitliğini de tam olarak anlamaları önemlidir. İlk etkinlik gibi yürütülecektir. Bir buçuk saat yeterlidir.
3. Etkinlik: Engelleri aşmak: Neler yapılabilir?
Yine katılımcıları küçük gruplara bölün, gruplar değiştirilebilir. Bu etkinlik katılımcıların sendikanın fırsat eşitliği politikalarını sorgulamalarına yöneliktir. Sendikanın politikasının geliştirilmemiş olduğu durumda PSI Fırsat Eşitliğinin Uygulanması Rehberi bir metin olarak kullanılabilir.
1. Etkinlik: Çalışan kadınların işte ve evde karşılaştığı sorunlar:
Grup tartışmayı yönetecek ve not tutacak ve rapor sunacak birer kişi seçecek. Aşağıdaki sorular tartışılacak:
1. İş ararken kadınların erkekler ile eşit fırsatları ve seçim şansları var mı?
2. Kendi deneyimleriniz ışığında kadınların işlerini sürdürürken yaşadıkları zorluklar neler?
Sonuçlar bir listede özetlenecek ve diğerlerine sunulacaktır.
2. Etkinlik: Fırsat eşitliği nedir?
Grup tartışmayı yönetecek ve not tutacak ve rapor sunacak birer kişi seçecek. Aşağıdaki sorular tartışılacak:
1. Çalışma yaşamında kadın ve erkekler için fırsat eşitliği nedir?
2. İşyerinde kadınlar ile erkekler eşit muamele görüyorlar mı? Ücret, çalışma saatleri, üstlerin tavırları, eğitim olanakları, terfi?
Sonuçlar bir listede özetlenecek ve diğerlerine sunulacaktır.
3. Etkinlik: Engelleri aşmak: Neler yapılabilir?
Grup tartışmayı yönetecek ve not tutacak ve rapor sunacak birer kişi seçecek. Aşağıdaki sorular tartışılacak:
1. Sendikanızın bir fırsat eşitliği politikası veya programı var mı? Varsa nasıl değerlendiriyorsunuz? Olumlu ve olumsuz sonuçlarını iletebilir misiniz?
Eğer yoksa oluşturulacak sendika politikası neleri kapsamalı?
2. Tanımlanan sorunların aşılmasında a) sendikanız b) PSI c) diğer uluslararası kurumlar neler yapabilirler?
3. Yasaları iyileştirmek için neler yapılabilir?
4. Gruptaki her kişi kendisi neler yapabilir?
Sonuçlar bir rapor haline getirilecektir.
2. Modül: Sendikaya kadın üyelerin kazanılması ve örgütlenmesi
Amaçlar:
– Kadınların neden sendikalara katılmadığını irdelemek
– Kadınların sendikalara katılımını artırmak için alınacak önlemleri tanımlamak
Eğitimcinin notları:
Bu modül iki etkinlikten oluşmaktadır. Her ikisi yaklaşık üçer saatlik bir sürede tamamlanabilir.
Katılımcıların sendikanın temel işlevi ile ilgili ne kadar bilgi sahibi olduklarının ayırdında olmanız önemlidir. Eğer yeni üyeler varsa çalışanların neden sendikaya ihtiyacı olduğu noktasından başlayın:
Sendikanın işlevlerini ve önemini açın.
Sendikaların tüm çalışanlar için örgütlenmeler olduğunun ve erkek ve kadın çalışanların sorunlarına eşit oranda duyarlılık göstermesi gerektiğinin altını çizin.
Sendikalarda temsil edilen kadın ve erkek sendika üyelerinin sayılarını verip ilk etkinliğin amacının kadınların neden sendikal faaliyete daha az katıldıklarını anlamak olduğunu açıklayın. (Bu aşamada yönetim kademelerindeki kadınların sayıları üzerinde durmayın çünkü bu daha sonraki etkinlikte ele alınacak)
1. Etkinlik: Kadınların sendikalara katılmamalarının nedenleri:
İlk olarak etkinliğin amacının kadınların neden sendikaya katı
lmak istemeyebileceğini ya da isteseler bile zor bulabileceklerini irdelemek olduğu açıklanmalı.
a. Katılımcıları 4-6 kişilik çalışma gruplarına bölün. Rol oynama için 60 dakika ayırın.
b. Herkesin ne yapacağını bildiğinden emin olun, hazırlanmaları için de süre verin. Verilen yanıtları bir liste haline getirin.
c. Listenin ve hangi nedenlerin en önemli nedenler olduğunun tartışılmasını sağlayın.
d. Öncelikle sorunlara odaklanılması gerekmektedir. Çözüm önerileri daha sonra tartışılacaktır.
2. Etkinlik: Kadınların katılımını artırmak
Bu etkinlik katılımcıların saydığı sorunlara çözüm yolları bulmak için tasarlanmıştır. Çözümler mümkün olduğunca pratik olmalıdır. Tartışmanın sendikaların neler yapabileceğine odaklanmasına özen gösterin.
e. Katılımcıları 4-6 kişilik gruplara bölün. Etkinlik için 45-60 dakika ayırın.
f. Grupların buldukları çözümleri ortak oturumda sunmalarını sağlayın.
1. Etkinlik: Kadınların sendikalara katılmamalarının nedenleri:
10 dakikalık bir tiyatro ve ardından bir tartışma
Bir kişi sendika temsilcisini oynayacak ve kadın çalışanları sendikaya üye yapmaya çalışacak. Diğer kadınlara (kamu çalışanı kadını oynuyorlar) sıcak bir şekilde yaklaşacak ve üye olma çağrısı yapacak. Ama her kadın sendikaya üye olmama yönünde en az bir sebep sunarak olumsuz yanıt verecek.
Bir kişi tüm sebepleri not ediyor ve bir liste hazırlıyor.
Tartışma kısmında listeye yazılmış ve düşünülen diğer sebepleri de katarak kadınların sendikaya üye olmamalarının sebepleri tartışılacak. En önemli sorunların hangileri olduğuna karar verilecek. Çözülmesi en zor olanların hangileri olduğuna karar verilecek.
Daha sonra gruplar listelerini ve yorumlarını ortak oturuma sunacaklar.
1. Etkinlik bittikten sonra dağıtılacak özet:
Kadınları çalışma hayatı yerine evde tutmaktan yana olan bir toplumda kadınların sendikalara katılmaya teşvik olması zor. Birçok kadın için birinci engel eşleridir: Erkekler, kendileri sendika üyesi olduklarında bile, eşlerinin sendikaya katılmasını istemezler ve bunu bir zaman kaybı olarak görürler (kadınların evde geçirmeleri gereken zamanın kullanılması olarak), kendi işlerine karışma olarak görürler, dedikodu malzemesi olacak bir şey olarak görürler. Bu konuya muhalefetleri açıktan olabileceği gibi daha sıklıkla dolaylı yollardan yapılır: Çocukların bakımına veya evdeki diğer işlere yardım etmez, dolayısıyla kadının zamanı tümüyle işgal olur.
Toplumda gördüğü tavırlar da kadınların duygularını ve fikirlerini etkiler: Toplumda genellikle kadınların işlerini geçici (evlenene veya çocuk yapana kadar) veya erkeğinkinden daha az önemli görmeleri teşvik edilir. Bu sebeplerle işyerinde hakları, çalışma koşulları ve ücretleri konusunda daha az talepkar olabilirler. Daha az eğitim almış olmaları da yine kadınları geri tutabilir.
Erkeklerin egemenliği de kadınların sendikalardan geri tutabilir: Kadınlar sendikada diğer kadınlarla uyumlu çalışamayacağını düşünebilirler ama bu pratikte genellikle böyle olmaz.
Sendikanın imajı da bu olguya katkı yapar. Sendikaların çoğu o kadar erkek egemendir ki kadınlar katılmaya yönelmezler.
Kadınlar sendikaya üye olduklarında daha fazla göz önünde olacaklarından ve işveren veya sendika aktivisti erkekler tarafından tacize uğrayabileceklerinden çekinirler.
Büyük olasılıkla kadınlar için sendikaya katılmanın önündeki en önemli engel aile sorumlulukları ve diğer toplumsal sorumluluklar. Çalışan bir kadının genellikle işinin yanı sıra çocukları, eşi ve belki yaşlı yakınlarıyla ilgili üzerine aldığı bir dizi sorumluluğu vardır ve hiç zamanı yoktur.
Son olarak olumlu bir bilgi ile bitirelim: Bir dizi ülkede kadınların sendika üyeliği erkeklerinkinden daha hızlı artıyor ve bazı sendikaların kadın üyeleri erkek üyelerinden fazla. Bazı ülkelerde -Hindistan, Danimarka ve Hollanda- yalnızca kadın üyeleri olan sendikalar da var.
Kadınların neden sendika üyesi olmaları gerektiğine gelince: Burada sendika temsilcisini oynayan arkadaş kadınların sendikalaşarak nasıl güçlenebileceklerini anlatabilir. Kadınların tek tük sendika üyesi olduğu yerde yukarıda sayılan tüm sorunlar yaşanır. Ama tüm çalışan kadınlar sendika üyesi olduğunda sorunların çözümü konusunda çok daha güçlü olurlar.
2. Etkinlik: Kadınların sendikalara katılımını artırmak:
Amaç: Sendikaların yerel düzeyde ve ülke düzeyinde kadınların sendikaya katılmalarını ve aktif olmalarını engelleyen nedenlere karşı neler yapabileceklerinin bulunması.
Yapılacaklar: Bir yönlendirici, bir de not alacak ve sonradan rapor sunacak kişi belirleyin.
1. İlk etkinlikte liste haline getirdiğiniz sorunlara olası çözümler düşünün. Özellikle sendikaların, kadınların taleplerine ve beklentilerine yanıt vermek için neler yapabileceğine odaklanın.
2. Sendikalar için kadınları örgütlemeye yönelik bir eylem planı hazırlayın.
Her grup son ortak oturumda sonuçlarını sunacaktır.
2. Etkinlik sonrasında dağıtılacak özet yazı:
Kadınların sendikalara aktif katılımının önünü açmak için geleneksel yaklaşımlar değiştirilmelidir.
Artık dünya ölçeğinde kadınlar büyük oranlarda aktif işgücünün içindedir ve kadınların gelirleri aile gelirlerinin de önemli bir parçasıdır.
Tek tek bireylerin sosyal, ekonomik ve yasal yapılanmaları değiştirmeleri zordur. Sendikalar bu noktada öncülük yapabilirler. Sendikaların temel ilkeleri birlik, dayanışma ve eşitliktir. Dolayısıyla kadınların eşitliği sendikaların konusudur. Sendikalar bu konuda bir dizi şey yapabilirler:
Yapılarını değiştirerek kadınların katılımını teşvik etmelidir: Kadınların örgütlenmesine, kadın sorunlarına önem vermelidir. Kadınların sendikalarda daha etkin pozisyonlara getirilmesini, kadın komisyonları kurulmasının teşvik edilmesi, çocuk bakımı, toplantı zamanlarının ve yerlerinin kadınları dikkate alarak ayarlanması gibi pratik destekler de önemlidir. Yine eğitim kadınların güvenlerini artırmalı, deneyim kazanmalarını sağlamalı, yeteneklerini geliştirmelidir. Sendikalar erkek üyelerinin de bilincini yükseltmeli, ev sorumluluklarını daha eşit üstlenmelerini teşvik etmelidir.
İşgücündeki kadın ve erkek çalışanlar üzerine araştırmalar yapmalı, istatistiklere ulaşmalıdır.
Kadınlar ise sendikaların kendiliğinden değişmesini beklememelidirler, bunu zorlamalıdırlar.
3. Modül: Bir kadın komisyonu kurmak ve işletmek
Amaçlar:
– Kadın komisyonunun işlevini incelemek
– Bir kadın komisyonunun nasıl kurulması gerektiğini konuşmak
Genel sunuş:
Modülde iki etkinlik vardır. Birincisi için yaklaşık iki saat, ikincisi için ise yaklaşık iki buçuk saat gereklidir. Katılımcıların sayısına ve deneyimine bağlı olarak daha da uzun sürebilir.
Pratikte kadın komisyonu kurma çalışmasına girişmeden önce bir kadın komisyonunun işlevini, avantajlarını ve sınırlılıklarını iyi anlamak önemlidir. Sunuşunuz kadın komisyonunun sendikanın yapılarına entegre olması gerektiğinin altını çizmelidir ve kadınların enerjilerini sendikanın dışına yönlendirmeme
lidir. Tüm katılımcıların sendikanın yapıları ve tüzüğü ile ilgili genel bilgisi olmalıdır.
Halen var olan kadın komisyonları ile ilgili bilgi verilmesi faydalı olabilir.
1. Etkinlik: Neden bir Kadın Komisyonu?
Bu etkinliğin amacı bir kadın komisyonunun amacı ve işlevlerini anlamak ve kendi şartlarında böyle bir komisyonun faydalı olup olmayacağını anlamaktır.
Katılımcıları 4-6 kişilik gruplara bölün. Eğer mümkünse aynı sendikadan katılımcılar aynı grupta olsunlar.
1 saatlik tartışma süresi ve her grup için 10 dakika rapor verme süresi ayırın. Son olarak bir yarım saat de genel tartışmaya ayırın.
2. Etkinlik: Bir kadın komisyonu kurmak:
Bu etkinlik bir kadın komisyonu kurmanın pratik yönleri ile ilgili yardımcı olmayı hedeflemektedir. İşlenecek üç konu vardır:
– Planlama aşaması: sendika ile pazarlığı da kapsayan
– Basit işleyiş yönetmelikleri oluşturmak
– Yapılabilecek bazı projeleri konuşmak
Birinci etkinlikteki grupların aynıları ile devam edilecek. Gruplar bir buçuk saatlik bir tartışma yürütecekler. Bir saatte de gruplar sonuçlarını sunacak ve tartışma yapılacak.
1. Etkinlik: Neden bir Kadın Komisyonu?
Grup tartışmayı yönetecek ve not tutacak ve rapor sunacak birer kişi seçecek. Aşağıdaki sorular tartışılacak:
1. Kadın komisyonu nedir ve nasıl kadın üyelerin sendika içinde olumlu bir rol oynamalarına vesile olabilir?
2. Sendikanızın Yönetim Kuruluna sunulmak üzere neden sendikaların kadın komisyonları kurmaları gerektiği üzerine bir yazı hazırlayın. Eğer sizin durumunuzda kadın komisyonunun faydalı olmayacağını düşünüyorsanız, nedenleri ile birlikte bu yönde bir sunuş hazırlayın.
Sonuçlar diğerlerine sunulacaktır.
2. Etkinlik: Bir kadın komisyonu kurmak:
Amaç: Bir kadın komisyonu oluşturmak için yapılması gereken pratik şeyleri belirlemek
Komisyonun etkin çalışması için plan yapmak
Kadın komisyonunun örgütlemesi gereken bazı etkinlikleri tanımlamak
1. Bir kadın komisyonu oluşturmak amaçlı bir eylem planı hazırlayın. Neler yapılması gerekiyor?
2. İşleyiş yönetmeliğinin temel maddeleri neler olmalıdır? Tartışılabilecek konular:
– Komisyonun bağımsız olmasını nasıl sağlayabiliriz? (Mali kaynak, müdahalelere engel olacak yönetmeliği, vb.)
– Sendikanın kararları ve etkinlikleri üzerinde etkisi olabilmesi için neler yapabiliriz? (Kararları sendikanın genel karar verme organlarını nasıl besleyebilir? Üst organında en az bir oy hakkı olan üye ile temsil edilebilir mi? Gündemin bir maddesinin sürekli olarak kadınların sorunları olması sağlanabilir mi? Konferans kararları nasıl etkilenebilir?)
3. Kadın komisyonunun örgütlemesi gereken bazı etkinlikleri neler olabilir? (Eğitim, araştırma, destek, işyeri etkinlikleri, yayın, vb.)
Sonuçlar diğerlerine sunulacaktır.